Khắc phục yếu kém trong quản lý, tổ chức lễ hội
14:23, 25/06/2010
Từ đầu năm đến nay, nhiều lễ hội đã được tổ chức. Bên cạnh những mặt tích cực đáp ứng nhu cầu văn hóa của nhân dân, một số lễ hội cũng bộc lộ không ít tiêu cực, hạn chế. Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức hội nghị đánh giá công tác quản lý và tổ chức lễ hội truyền thống nhằm xây dựng lễ hội lành mạnh, đậm đà bản sắc dân tộc, văn minh trong cuộc sống hiện đại.
Những năm gần đây, do nhu cầu của xã hội, trên cơ sở đời sống kinh tế, đời sống văn hóa ở cơ sở được nâng cao, các lễ hội truyền thống được phục hồi, góp phần phát huy giá trị văn hóa, gìn giữ bản sắc các dân tộc. Số liệu thống kê cho thấy, hiện cả nước có 7.966 lễ hội trong đó có 7.039 lễ hội dân gian (88,3636%), 332 lễ hội lịch sử (4,16%), 544 lễ hội tôn giáo (6,82%), mười lễ hội du nhập từ nước ngoài (0,12%). Còn lại là lễ hội khác (0,50%). Lễ hội do cấp tỉnh quản lý: 332 (4,17%); lễ hội do cấp huyện, quận quản lý: 1.930 (24%); lễ hội do cấp xã quản lý 5.517 (69%); lễ hội do thôn, làng, bản, ấp, 187 (2,3%).
 |
| Lễ hội Đền Cuông (Diễn Châu, Nghệ An năm 2010) |
Công tác quản lý và tổ chức lễ hội trong những năm qua được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp, các ngành và sự hưởng ứng mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân trong phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa. Lễ hội hoạt động theo đúng quy định của Nhà nước và phát huy vai trò chủ thể, năng lực sáng tạo trong tổ chức lễ hội của nhân dân. Cơ sở vật chất tại các lễ hội được đầu tư nâng cấp, quy hoạch tổ chức dịch vụ có tiến bộ. Trình độ tổ chức và quản lý lễ hội tại một số địa phương đang từng bước được nâng lên. Những lễ hội lớn và nhiều lễ hội quy mô làng xã được nâng tầm hơn so với trước đây, góp phần chấn hưng văn hóa dân tộc, phù hợp thuần phong mỹ tục và điều kiện kinh tế của mỗi địa phương. Công tác tuyên truyền được đổi mới với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, góp phần nâng cao ý thức của nhân dân về giá trị của di sản, về công đức danh nhân, giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn và quảng bá du lịch có hiệu quả.
Thông qua hoạt động của các Ban tổ chức lễ hội, từng bước phát huy vai trò chỉ đạo, quản lý của chính quyền cơ sở và vai trò chủ động, sáng tạo của nhân dân, của các đơn vị, cá nhân, các già làng, trưởng thôn, trưởng bản và các nghệ nhân dân gian. Hoạt động lễ hội đã thật sự trở thành hoạt động văn hóa du lịch, quảng bá hình ảnh đất nước và con nguời Việt Nam, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên thời gian qua, công tác tổ chức quản lý lễ hội bộc lộ những yếu kém như sự quá tải về số lượng khách tham gia lễ hội. Trong khi đó, khuôn viên của di tích, danh thắng và không gian tổ chức lễ hội có giới hạn, không đáp ứng nổi với nhu cầu thực tế, dẫn đến tình trạng lộn xộn, ùn tắc giao thông, tư thương nâng giá dịch vụ làm phiền lòng du khách, tạo những hình ảnh phản cảm, làm biến dạng bức tranh đẹp của lễ hội Việt Nam. Bên cạnh đó là sự mất cân đối giữa nguồn lực đầu tư và hiệu quả tổ chức. Một số địa phương tổ chức lễ hội bằng ngân sách nhà nước nhưng lễ hội thiếu hiệu quả, gây lãng phí tiền của của nhà nước và nhân dân. Cùng với sự lãng phí là bệnh ganh đua, phô trương thanh thế dòng họ, làng xã trong tổ chức lễ hội. Nhiều lễ hội dân gian kéo dài quá thời gian quy định, tổ chức thiếu căn cứ khoa học làm cho nội dung nhiều lễ hội trùng lặp, không thể hiện được bản chất đặc trưng, việc khai thác và phát huy các diễn xướng, trò chơi, hoạt động thể thao dân gian còn hạn chế. Bên cạnh những nghi thức đã định hình, có biểu hiện pha tạp, vay mượn hoặc cải biên làm biến dạng nghi thức lễ hội dân gian cho nên có nguy cơ bị phai mờ bản sắc các lễ hội.
 |
| Lễ chém trâu dâng tế trong lễ hội Đền Chín gian (Con Cuông, Nghệ An) |
Việc tu bổ di tích và sử dụng nguồn thu công đức một số nơi thiếu hiệu quả. Việc đấu thầu, khoán thu ở nhiều di tích chưa được quản lý chặt chẽ, di tích lịch sử văn hóa ở nhiều địa phương bị xâm hại. Tác động của mặt trái kinh tế thị trường dẫn đến nhận thức sai lệch về mục đích tổ chức lễ hội, coi di tích và lễ hội là nguồn lợi của địa phương, chú trọng tập trung khai thác giá trị kinh tế làm phai mờ bản sắc văn hóa của lễ hội. Việc cung tiến công đức cho tu bổ di tích và tổ chức lễ hội ngày một tăng lên, nhưng hiện tượng tùy tiện sửa chữa tôn tạo không xin phép cơ quan quản lý đã làm phá vỡ yếu tố nguyên gốc của di tích. Việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội còn yếu, trách nhiệm và ý thức của du khách còn hạn chế như xả rác tùy tiện, đốt vàng mã bất chấp quy định của Ban tổ chức lễ hội. Người dân khi tham gia lễ hội còn thiếu ý thức trong việc thực hiện nếp sống văn minh, trong giao tiếp ứng xử, vệ sinh môi trường. Cán bộ, công chức, đảng viên, một số nơi thiếu gương mẫu, tham dự lễ hội với mục đích cầu lộc, cầu danh, vụ lợi, nêu gương xấu cho quần chúng và làm biến dạng ý nghĩa nội dung lễ hội. Không khí hội hè kéo dài, nhất là thời điểm đầu năm. Hiện tượng nâng giá, ép giá, cờ bạc, mê tín dị đoan, lưu hành ấn phẩm không được phép xuất bản, hành khất, đeo bám khách du lịch chưa giảm ở một số lễ hội lớn, v.v.
 |
| Lễ hội đề Làng Vạc (Nghĩa Đàn, Nghệ An) |
Ðể nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước và tổ chức hoạt động lễ hội thời gian tới cần chú trọng các giải pháp cụ thể. Phải có sự quán triệt sâu sắc trong nhận thức của cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể các cấp về trách nhiệm đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và phối hợp các cấp, các ngành trong quản lý lễ hội phải chặt chẽ, thường xuyên và đồng bộ vì lễ hội là một hoạt động đa ngành. Cơ chế và phương thức quản lý lễ hội phải phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm từng lễ hội ở từng địa phương, bảo đảm nguyên tắc Nhà nước chỉ đạo, quản lý và điều hành, nhân dân tổ chức thực hiện. Kiện toàn các Ban chỉ đạo, Ban tổ chức lễ hội phù hợp yêu cầu chuyên môn và đặc điểm lễ hội ở mỗi địa phương. Rút kinh nghiệm tổ chức ngay, trong và sau khi kết thúc lễ hội. Chú trọng công tác tuyên truyền về văn bản pháp luật có liên quan, về giá trị của di tích, lễ hội để nâng cao hiểu biết của nhân dân để người dân có ý thức trách nhiệm cùng chính quyền tổ chức tốt lễ hội, đề cao ý thức thực hiện pháp luật và thực hiện nếp sống văn minh. Giải quyết tốt mối quan hệ giữa văn hóa và kinh tế trong tổ chức lễ hội, một trong những nhân tố quyết định sự thành công của lễ hội, không vì khai thác nguồn lợi kinh tế mà làm sai lệch bản chất và nội dung của lễ hội. Quy hoạch tổ chức dịch vụ và các hoạt động vui chơi giải trí hợp lý, tạo điều kiện để người dân địa phương tham gia dịch vụ nhưng bảo đảm được tính văn hóa trong ứng xử giao tiếp. Xã hội hóa rộng rãi nhưng không buông lỏng công tác quản lý, khai thác nguồn lực của toàn xã hội cho việc giữ gìn và phát huy giá trị của lễ hội và di tích. Quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn thu từ công đức, dịch vụ cho công tác bảo tồn, tôn tạo di tích và tổ chức lễ hội. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm kịp thời, kết hợp giáo dục với việc kiên quyết xử lý bằng pháp luật. Khen thưởng các đơn vị, cá nhân đóng góp tích cực và hiệu quả, xử lý nghiêm những đơn vị, cá nhân vi phạm. Mở rộng giao lưu, học hỏi kinh nghiệm tổ chức lễ hội từ những mô hình tiêu biểu của các địa phương và các nước trong khu vực, quốc tế về tổ chức lễ hội.
(Theo Nhân dân)
