• Tweet

Linh hoạt trong thực hiện bản quyền truyền hình

Do phần lớn phóng viên truyền hình phải có mặt trực tiếp, đúng khoảnh khắc của sự kiện, chi phí cũng như thời gian tổ chức sản xuất khá lớn, nên khả năng tiếp cận nguồn thông tin của các nhà đài nhìn chung hạn hẹp hơn so với việc tiếp cận thông qua tài liệu văn bản, điện thoại… Phóng viên một số đài còn xây dựng những nhóm hợp tác trong quá trình tác nghiệp, sẵn sàng chia sẻ thông tin, hình ảnh. Các phóng viên chia sẻ lẫn nhau hình ảnh, nhất là những hình ảnh ít có quyền tiếp cận hoặc khoảnh khắc độc đáo của sự kiện. Gần như đây là “quy tắc ứng xử” bất thành văn trong nội bộ một số phóng viên hoạt động phụ trách cùng mảng nội dung.

(Ảnh minh hoạ)

Không chỉ hình ảnh đơn lẻ, một số công ty truyền thông, trang thông tin trên mạng Internet truyền trực tuyến hàng chục chương trình truyền hình hoặc lưu trữ các chương trình đã phát sóng mà không được phép chính thức của cơ quan báo chí xuất bản sản phẩm đó. Một xu hướng khác là nhờ sự phát triển mạnh của công nghệ, phương thức truyền thông cũng như hoạt động của các công ty truyền thông, trang mạng xã hội, thông tin bằng hình ảnh được chuyển tải với tốc độ rất nhanh, phạm vi lan tỏa rộng. Hình ảnh thu hút sự quan tâm của dư luận khi được đưa lên mạng Internet sẽ nhanh chóng lan tỏa và được coi thuộc sở hữu chung của cộng đồng. Do vậy, việc tìm về cội nguồn sản xuất, xuất bản, phát tán hay thực thi bảo vệ quyền tác giả, tác phầm không đơn giản.

Ở nước ngoài, việc tuân thủ bản quyền trong lĩnh vực truyền hình rất nghiêm ngặt xuất phát từ tác động của hệ thống luật pháp và thực thi luật pháp, việc bảo vệ thương hiệu của những nhà sản xuất chương trình. Tuy nhiên, ở Việt Nam, cơ chế bảo vệ quyền tác giả, tác phẩm chưa rõ ràng, thực thi luật pháp trong vấn đề bản quyền truyền hình nói riêng, bản quyền báo chí xuất bản nói chung, không đủ sức răn đe, ngăn chặn hành vi vi phạm. Bên cạnh đó, ở nước ta, mặc dù cạnh tranh thông tin nhưng báo chí cũng có nhiệm vụ quảng bá, tuyên truyền nên việc hợp tác, chia sẻ giữa các cơ quan báo chí luôn được bảo đảm. Khó có cơ quan báo chí nào hoạt động độc lập về mặt nghiệp vụ, không dựa trên các yếu tố chung trong đời sống báo chí, đặc biệt là thông tin, dư luận. Tuy nhiên, trong những năm tới, các quy định và chế tài liên quan bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ ở nước ta ngày càng trở nên chặt chẽ hơn. Việc thực thi những quy định này cũng sẽ nghiêm ngặt hơn. Tranh chấp bản quyền báo chí xuất bản nói chung, trong lĩnh vực truyền hình nói riêng, sẽ xuất hiện ngày càng nhiều hơn. Có những trường hợp phải nhờ đến sự phân xử của cơ quan quản lý nhà nước, thậm chí tòa án. Bài toán đặt ra cho các nhà đài trong thời điểm hiện nay cần linh hoạt giữa cái chung, chia sẻ thông tin, hình ảnh và mặt khác là thực hiện các quy định pháp lý về bảo vệ bản quyền tác giả, tác phẩm.

Quảng bá sản phẩm và giữ bản quyền

Truyền hình Thông tấn, thuộc TTXVN, cũng không nằm ngoài bức tranh chung. Là loại hình thông tin mới của TTXVN nhưng Truyền hình Thông tấn đã nhanh chóng xây dựng được khả năng tiếp cận nguồn thông tin gốc, nguồn thông tin độc quyền trong một số sự kiện. Dựa trên quy định về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của TTXVN trong việc tiếp cận thông tin nguồn, công bố những quan điểm chính thống của Đảng và Nhà nước về các vấn đề thời sự, đội ngũ phóng viên Truyền hình Thông tấn có khả năng tác nghiệp tại hầu hết các sự kiện trong nước. Ngoài ra, với thế mạnh của hệ thống hàng trăm phóng viên thường trú ở 63 tỉnh thành và 30 địa điểm trên các châu lục, nguồn cung cấp thông tin của TTXVN phong phú, đa dạng và mang tính đặc thù mà không cơ quan thông tin nào có được.

Đồng hành với điều đó, là một đơn vị thuộc TTXVN, Truyền hình Thông tấn cũng có chức năng, nhiệm vụ sản xuất chương trình phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu của quốc gia. Truyền hình của TTXVN cũng thực hiện chức năng của cơ quan thông tấn nhà nước trong việc cung cấp, quảng bá thông tin dưới dạng hình ảnh. Sản phẩm được chuyển đến các đài truyền hình trung ương và địa phương và công ty truyền thông khai thác sử dụng. Hiện nay, một số kênh truyền hình đang khai thác nguyên bản hoặc biên tập lại sản phẩm truyền hình của TTXVN để phát sóng. Nhờ đó, thông tin được quảng bá rộng rãi, khai thác sử dụng trên các loại phương tiện chuyển tải khác nhau như truyền hình, Internet, điện thoại di động, đồng thời cũng giảm chi phí sản xuất của các nhà đài.

Thông tin nhanh nhạy, hình ảnh sống động cần được đến với đông đảo khán giả trong và ngoài nước được xác định là mục tiêu nhất quán. Tuy nhiên, việc bảo vệ bản quyền phải được coi trọng nhằm xây dựng thương hiệu mạnh, bảo vệ nguồn tài nguyên thông tin, đồng thời khai thác giá trị gia tăng nhằm bù đắp một phần chi phí tổ chức sản xuất, tái đầu tư phát triển. Điều này đón trước xu hướng sản phẩm truyền hình tốt sẽ có giá trị thương mại cao, các công ty kinh doanh truyền dẫn phát sóng phải trả một khoản tiền không nhỏ cho các kênh thu hút đông đảo khán giả, không phải nhà sản xuất chương trình phải bỏ tiền thuê kênh truyền dẫn phát sóng như ở nước ta hiện nay.

Song song với việc bảo vệ bản quyền, các nhà đài cũng cần tôn trọng bản quyền trong quá trình tổ chức sản xuất chương trình. Các nhà sản xuất từng bước hạn chế sản phẩm tư liệu hình ảnh khai thác từ mạng Internet, nhất là hình ảnh thể thao quốc tế, thời sự quốc tế. Các đơn vị cũng cần văn bản hóa thỏa thuận thông qua việc ký hợp đồng kinh tế, thỏa thuận cộng tác viên, hợp tác chia sẻ thông tin miễn phí với các cơ quan truyền thông trong và ngoài nước. Các nhà sản xuất cần xác lập những quy định và giám sát chặt chẽ việc truyền dẫn trực tiếp các kênh trong và ngoài nước hoặc hiện tượng sao chép sản phẩm hoàn thiện sau phát sóng bản vệ bản quyền tác phẩm, ngăn chặn tình trạng chèn sóng, chèn nội dung vào chương trình.

Những bất cập tồn tại lâu dài khiến cho việc giải quyết vấn đề bản quyền trong lĩnh vực báo chí xuất bản ở nước ta cần nhiều thời gian. Đó là chưa kể việc dựa dẫm, xào xáo, cóp  nhặt, nhào nặn thông tin giữa các ấn phẩm báo chí, nhất là báo điện tử, đang rất phổ biến. Do vậy, vấn đề bản quyền đối với sản phẩm truyền hình nói riêng, ấn phẩm báo chí nói chung, vào thời điểm hiện nay vẫn có xu hướng linh hoạt, phù hợp với từng bối cảnh cụ thể nhằm hạn chế những tranh chấp trong lĩnh vực này.

(Theo Tạp chí Người làm báo)