• Tweet

Rửa tiền đã có ở Việt Nam chưa?

Tội phạm rửa tiền và tài trợ khủng bố đang là vấn đề quan tâm mang tính toàn cầu. Ước tính mỗi năm bọn tội phạm tiến hành rửa từ 1.000-1.500 tỷ USD trên toàn thế giới, gây ra những tác hại khôn lường đối với kinh tế, xã hội và cả an ninh toàn cầu. Việt Nam đang là một trong những quốc gia “trong tầm ngắm” của hoạt động rửa tiền quốc tế và cả trong nước, do đó Việt Nam cũng luôn quan tâm, nỗ lực phối hợp với các tổ chức quốc tế và các quốc gia, vùng lãnh thổ trong cuộc chiến chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố bằng việc hình sự hóa hành vi rửa tiền và tài trợ khủng bố. Tuy nhiên tội phạm rửa tiền là loại tội phạm có nhiều thủ đoạn rất tinh vi, phức tạp do đó việc phòng chống là một nhiệm vụ khó khăn, lâu dài không chỉ đòi hỏi sự nỗ lực của các lực lượng chuyên trách chống rửa tiền mà còn cần sự chung tay của mọi tầng lớp nhân dân, trong đó không thể không nhắc tới vai trò rất quan trọng của báo chí, truyền thông.

Thuật ngữ “rửa tiền” lần đầu tiên xuất hiện trên báo chí Mỹ vào năm 1973 trong vụ bê bối tài chính Watergate nổi tiếng nước Mỹ. Năm năm sau đó thuật ngữ “rửa tiền” chính thức được sử dụng trong một số văn bản pháp lý của tòa án Mỹ. Thuật ngữ này trở nên phổ biến trong những thập kỷ gần đây bởi tính phổ biến và ảnh hưởng sâu rộng của chúng. Theo tổ chức chống rửa tiền quốc tế (Finance Action Task Force, viết tắt là FATF) hiểu một cách khái quát thì “rửa tiền” là toàn bộ các hoạt động được tiến hành một cách cố ý nhằm hợp pháp hóa tiền và tài sản có nguồn gốc từ tội phạm.

(Ảnh minh hoạ)

Rửa tiền không chỉ là vấn đề của các thị trường tài chính hàng đầu thế giới mà ngay cả các quốc gia đang trong quá trình hội nhập vào hệ thống tài chính quốc tế cũng không tránh khỏi. Đặc biệt khi các thị trường mới nổi mở cửa nền kinh tế sẽ dễ dàng trở thành mục tiêu của các hoạt động rửa tiền.

Tội phạm rửa tiền có thể tàn phá thành quả kinh tế của một quốc gia. Bằng những thủ đoạn tinh vi, các băng đảng tội phạm tìm cách hợp pháp hóa tiền và tài sản có nguồn gốc từ tội phạm của mình - những đồng tiền bất chính, để chúng có` một “nguồn gốc sạch sẽ”. Những hoạt động này đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế vĩ mô nói chung và lĩnh vực tài chính nói riêng. Nếu việc rửa tiền thành công thì tội phạm đã có thể làm sinh lợi từ số tài sản phạm tội mà có, trở thành nơi ẩn náu an toàn cho số tài sản có được từ nguồn thu nhập bất hợp pháp hoặc không minh bạch, làm gia tăng nhiều tội phạm nguồn và tham nhũng hơn.

Tuy được cảnh báo về sự nguy hiểm từ rất lâu nhưng dường như ở Việt Nam tội phạm rửa tiền vẫn còn là cái gì đó xa vời và mơ hồ ngay cả những người đang làm việc ở những nơi được dự báo sẽ “mục tiêu” của tội phạm rửa tiền. Thế nào là rửa tiền? Ở Việt Nam có hoạt động rửa tiền chưa? Tội phạm rửa tiền gây hậu quả thế nào? Tác động ra sao đến đời sống của người dân? Trong nhận thức của nhiều người, nó vẫn là câu chuyện của các cơ quan chuyên trách chứ không phải của mỗi người dân chúng ta, nó diễn ra ở đâu đó chứ không phải ở đây.  

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), tổng số giao dịch đáng ngờ trong năm 2012 là hơn 50.933 tỉ đồng (bao gồm cả các đồng tiền khác đã được quy đổi). Theo Cục Cảnh sát kinh tế, Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm (Bộ Công an), tội phạm rửa tiền phổ biến nhất ở Việt Nam là đối tượng phạm tội ở nước ngoài, sau đó tuồn tiền “bẩn” về Việt Nam để hợp pháp hóa, chuyển sang tiền sạch. Ngoài ra, một bộ phận tội phạm trong nước đã sử dụng số tiền lừa đảo, tham nhũng, mua bán ma túy... và hợp thức hóa bằng cách mua bất động sản, chuyển cho người thân, hoặc đầu tư vào các dự án “ma”, hợp đồng kinh tế “ma”. Việc rửa tiền không chỉ được tiến hành qua ngân hàng, mà qua rất nhiều kênh, như chứng khoán, bất động sản, đánh bạc ở casino...

Gần đây, các nhà kinh tế đưa ra cảnh báo, Việt Nam dễ thành mục tiêu cho các tổ chức tội phạm rửa tiền quốc tế do nền kinh tế sử dụng nhiều tiền mặt, cùng với hoạt động thương mại và đầu tư ngày càng gia tăng. Nếu không có biện pháp nhanh và hiệu quả để đối phó thì tội phạm rửa tiền, đặc biệt là tội tham nhũng sẽ gia tăng và sẽ gây hậu quả rất nặng nề.

Công tác phòng chống tội phạm nói chung, chống rửa tiền và chống tham nhũng đang là vấn đề Đảng và Nhà nước hiện rất quyết tâm lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng đấu tranh để đẩy lùi. Tuy nhiên, phòng chống rửa tiền là một vấn đề mới mẻ, đầy khó khăn, nhạy cảm cần phải có các giải pháp thiết thực nâng cao nhận thức cho người dân hiểu biết những qui định của pháp luật về phòng chống rửa riền, chống tham nhũng.

Trên thực tế, công tác phòng chống rửa tiền ở nước ta đã được triển khai từ vài năm gần đây và bước đầu đã đạt được những kết quả tích cực. Bằng hoạt động tác nghiệp của mình, báo chí phát hiện, phản ánh chính xác về tình hình phức tạp của tội phạm, các vi phạm pháp luật về an ninh trật tự, an toàn xã hội góp phần quan trọng vào việc đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực; trong đó có hoạt động rửa tiền.

Báo chí Việt Nam vào cuộc

Với chức năng tuyên truyền, phản biện xã hội, báo chí đã quan tâm thông tin, tuyên truyền tác hại của tội phạm rửa tiền và những phương cách ứng phó tới người dân. Tuy nhiên, theo nhiều người có kinh nghiệm báo chí, những phản ánh ấy còn khá đơn điệu, mang tính thời vụ. Việc thông tin, tuyên truyền chưa nhiều, phản ánh chưa đi sâu vào bản chất của tội phạm rửa tiền, mối liên hệ của tội phạm rửa tiền quốc tế và trong nước. Các tác phẩm báo chí còn chưa phân định rạch ròi giữa tội phạm nói chung với các hoạt động rửa tiền nói riêng...     

Thực tế, dù tội phạm rửa tiền đang diễn biến ngày càng tinh vi và khó phát hiện, đặc biệt là tội phạm rửa tiền sử dụng công nghệ cao nhưng dường như nhận thức ứng phó của các ngành chức năng Việt Nam còn rất chậm chạp. Một số nơi, thậm chí cả những tổ chức tài chính, ngân hàng còn rất mơ hồ với sự biến đổi mau chóng của loại tội phạm này, từ đó việc ứng phó còn lúng túng, bị động. Đây là một vấn đề mà các chuyên gia Cục Thông tin đối ngoại và Cục Phòng chống rửa tiền đều thừa nhận vẫn còn yếu kém, bất cập.

Việc lúng túng trong tuyên truyền hoặc truyên truyền thiếu thuyết phục và chưa sát với thực tế có nhiều nguyên nhân. Có thể là do vấn đề tội phạm rửa tiền còn khá mới mẻ ở Việt Nam, cũng có thể do báo chí chưa quan tâm đúng mức đến vấn đề này? Mặt khác, thông tin không được cung cấp đầy đủ, thiếu chuẩn xác cũng khiến việc tuyên truyền không khỏi rời rạc, tản mạn.

Để tạo ra phong trào sâu rộng trong xã hội thì cần thiết phải triển khai công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho các tầng lớp nhân dân và vận động toàn dân cùng tham gia vào công tác này. Trong đó, công tác tập huấn cho giới báo chí về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cơ quan chuyên trách nhằm nâng cao nhận thức cho cộng đồng về vấn đề này. Việc mở nhiều lớp tập huấn báo chí là một trong những nỗ lực lớn của Ngân hàng Nhà nước và thể hiện quyết tâm của Chính phủ Việt Nam trong cuộc chiến chống rửa tiền.

Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hà Minh Huệ tại buổi tập huấn báo chí do Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Ngân hàng Nhà nước đã đề cao phẩm chất đạo đức người làm báo trong việc đấu tranh, ngăn chặn hành vi rửa tiền và nhấn mạnh: Việc có thể nhận diện được các đối tượng tội phạm cũng như những hành vi phạm tội trong lĩnh vực này để đưa ra trước công luận là vô cùng khó khăn, đòi hỏi những người làm báo vừa phải nắm vững các quy định của pháp luật, vừa phải có sự nhạy cảm, sắc bén, tinh thần dũng cảm, không ngại gian khổ, khó khăn và đặc biệt phải có “tâm sáng”, “bút sắc”, “lòng trong” cùng rất nhiều kỹ năng, nghiệp vụ khác. Các nhà báo viết về lĩnh vực tài chính-ngân hàng cần thận trọng trong việc đưa tin, bài bởi đây là lĩnh vực rất nhạy cảm, có thể làm chao đảo nền kinh tế.

Thiết nghĩ, mỗi cán bộ quản lý báo chí, các phóng viên đều phải nâng cao phẩm chất và bản lĩnh chính trị; có kiến thức tốt về pháp luật, có phương pháp tiếp cận về công tác phòng chống tội phạm rửa tiền một cách khách quan, trung thực. Đặc biệt mỗi phóng viên phải tự trau dồi tính chuyên nghiệp, phương pháp, cách thức hành nghề một cách khoa học, sự hiểu biết sâu sắc về các mối quan hệ, cơ chế vận hành của tội phạm rửa tiền mới có thể đương đầu, tiến tới đẩy lùi tội phạm nguy hiểm này.

(Theo Tạp chí Người làm báo)