Báo chí điều tra
Hội thảo khoa học quốc tế “Kinh nghiệm Việt Nam và quốc tế về nghiệp vụ báo chí điều tra” đã thu hút sự quan tâm của dư luận và nhiều đồng nghiệp. Các nhà nghiên cứu lý luận báo chí, các nhà báo có kinh nghiệm tác nghiệp trong lĩnh vực điều tra, học giả Oxford - cựu Giám đốc Biên tập hãng thông tấn BBC của Anh ông Stephen Whittle đã đến dự, tham luận, trao đổi, bàn luận thẳng thắn, tâm huyết về báo chí điều tra.
 |
|
| Phóng viên Mark Daly - người đã phanh phui những tiêu cực trong lực lượng cảnh sát tại thành phố Manchester | |
Báo chí điều tra được coi là “búa tạ” thúc đẩy tính chiến đấu của tờ báo. Báo chí điều tra đáp ứng nhu cầu thông tin minh bạch, khách quan của công chúng, tiềm ẩn sức mạnh có thể tạo nên sự tác động mạnh mẽ nhiều mặt đến đời sống xã hội. Hoạt động báo chí điều tra được coi là một bộ phận cấu thành những nỗ lực chung của báo chí và toàn xã hội chống tham nhũng, lãng phí, gian lận thương mại, ngăn ngừa các loại tội phạm. Mọi hành vi phạm pháp được công khai hóa, giúp cho việc xử lý nghiêm khắc, khách quan, công bằng, làm trong sạch và lành mạnh môi trường xã hội. Hoạt động báo chí điều tra là hoạt động nghiệp vụ đặc thù được quan tâm đặc biệt trong hệ thống thông tin báo chí hiện nay. Một thực trạng về báo chí Việt Nam hiện nay, một số nhà báo đối mặt với nguy hiểm, chịu áp lực để viết bài điều tra. Họ cần được pháp luật bảo vệ khi tác nghiệp, vì lợi ích công. Họ cần được sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, từ ban biên tập, được đầu tư nghiệp vụ tốt hơn để bảo đảm sự chính xác, khách quan trong bài viết, tránh sai sót đáng tiếc.
Tại hội thảo, các tham luận, ý kiến về nghiệp vụ báo chí điều tra; quy trình tòa soạn và nghiệp vụ nhập vai trong báo chí điều tra… đều khẳng định kỹ năng tác nghiệp, sự chặt chẽ, khôn khéo, dũng cảm, dấn thân của nhà báo; trách nhiệm và sự quyết đoán, kỹ lưỡng của người phụ trách, ban biên tập, tổng biên tập - người chỉ huy tác chiến. Nhà báo làm điều tra phải am tường các quy định của pháp luật, không để sơ hở bất cứ chi tiết nào. Các chứng cứ tài liệu thu thập được chắc chắn, rõ ràng, đúng luật không thể chối cãi. Hơn ai hết, người làm điều tra - dù là phóng viên, nhóm phóng viên, người phụ trách phải có cái tâm trong sáng, không vụ lợi, không bẻ cong ngòi bút với bất cứ lý do gì. Đạo đức nghề nghiệp là điều tối thượng của nhà báo làm điều tra.
Cựu Giám đốc biên tập BBC, học giả Stephen Whittle dẫn chứng nhiều kinh nghiệm tác nghiệp hay của báo chí Vương quốc Anh: Phóng viên Mark Daly - người đã phanh phui những tiêu cực trong lực lượng cảnh sát tại thành phố Manchester…, dẫn giải 10 quy định nghiêm ngặt của báo chí điều tra tại Anh, trong đó ông đặc biệt nhấn mạnh sự quyết liệt, dấn thân, tính công khai, minh bạch, đúng luật trong nghiệp vụ điều tra. Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo làm điều tra được coi trọng “yếu tố bắt buộc” của báo chí điều tra hãng BBC.
Phải chăng, vài năm gần đây thể loại điều tra trên báo chí Việt Nam đang “chùng xuống”, giảm cả số lượng bài điều tra, giảm quy mô và tính chất các vụ việc điều tra? Tham luận này của một đồng nghiệp đã lý giải 3 nguyên nhân về sự “chùng xuống” của báo chí điều tra, từ năng lực của chính nhà báo, từ môi trường chính trị - xã hội. Lý giải vấn đề này, đại diện lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng: Báo chí điều tra tăng sức sống, tăng sức chiến đấu cho báo chí. Đời sống kinh tế xã hội của đất nước - trong bối cảnh cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế không ngừng phát triển. Lẽ đương nhiên, báo chí điều tra càng có đất sống. Nếu có sự “chùng xuống”, phải chăng tính chuyên nghiệp của người làm báo chí điều tra chưa cao, môi trường pháp lý chưa thuận lợi? Người viết thể loại điều tra có kiến thức và phương pháp làm việc chuyên nghiệp; bút sắc lòng trong, tác nghiệp đúng pháp luật, không vụ lợi, ngòi bút trung thực, khách quan, vì lợi ích của đất nước, của nhân dân. Người phụ trách có năng lực nghiệp vụ giỏi, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng, am hiểu luật pháp, quyết đoán, dám làm dám chịu trách nhiệm cùng phóng viên, tìm đến tận cùng sự thật thì chẳng có gì đáng sợ. Các cơ quan chỉ đạo và quản lý nhà nước về báo chí tiếp tục hoàn thiện môi trường pháp lý cho báo chí điều tra hoạt động hiệu quả; hoàn thiện quy trình báo chí điều tra chuyên nghiệp hơn.
Cuộc hội thảo khoa học quốc tế “Báo chí điều tra” tạm khép lại, với nhiều ý kiến trao đổi nghiệp vụ cởi mở, tâm huyết, trách nhiệm, thiết thực, gợi mở cho báo chí điều tra Việt Nam những kinh nghiệp thiết thực về nghiệp vụ - kỹ năng tác nghiệp.
(Theo Tạp chí NLB)
