• Tweet

Sau 10 năm thi hành Luật Đặc xá, Chủ tịch nước đã có 7 lần ban hành Quyết định về đặc xá nhân các ngày lễ lớn, sự kiện trọng đại của đất nước. Việc Chủ tịch nước quyết định đặc xá có tác động xã hội to lớn, là động lực để người bị kết án phạt tù nỗ lực học tập, rèn luyện, lao động, phấn đấu cải tạo tốt hơn; đồng thời, tạo sự đồng thuận, ủng hộ từ gia đình người bị kết án cũng như mọi tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, tổng kết thực tiễn trên 10 năm thi hành Luật Đặc xá năm 2007 cho thấy, nhiều quy định của luật không còn phù hợp, cần phải sửa đổi, bổ sung. Vì vậy, việc sửa đổi luật là cần thiết.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên họp.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An Hoàng Thị Thu Trang cho rằng, về điều kiện thực hiện hình phạt tiền và án phí quy định tại điểm c, khoản 1, Điều 10 quy định “Đã chấp hành hình phạt bổ sung là phạt tiền, đã nộp án phí. Trường hợp chưa chấp hành xong thì do Chủ tịch nước xem xét, quyết định”. Đại biểu đề nghị bỏ quy định tùy nghi này, bắt buộc thực hiện xong tiền phạt và án phí đối với mọi tội phạm.

Đại biểu Trang phân tích: “Quy định này rất có ý nghĩa đối với các tội mà động cơ phạm tội là tiền, tài sản như: loại tội xâm phạm quyền sở hữu, tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế và tội tham nhũng… Đối với những loại tội này thì nhất định không đặc xác nếu không chấp hành xong hình phạt tiền. Luật không nên trao cho Chủ tịch nước trách nhiệm xem xét mức độ thực hiện hình phạt tiền, án phí của từng người một trong số hàng nghìn người là quá chi li, không cần thiết và cũng không khả thi. Trường hợp đặc biệt, đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại thì đã được quy định tại Chương III dự thảo. Việc bỏ quy định tùy nghi này cũng góp phần bảo đảm được tính công khai, minh bạch, công bằng trong quá trình thực hiện đặc xá”.

Liên quan đến điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự được bản án tuyên (bao gồm cả bồi thường thiệt hại) được quy định tại điểm d, khoản 1, Điều 10, đại biểu Hoàng Thị Thu Trang cho rằng: Nhà nước – với tư cách là người buộc tội có quyền tha miễn hình phạt cho người phạm tội khi họ đáp ứng những điều kiện nhà nước đặt ra. Còn nghĩa vụ dân sự, bồi thường thiệt hại là nghĩa vụ khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra trách nhiệm nhằm bù đắp những tổn thất, thiệt hại, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của nhà nước, tổ chức, cá nhân. Khi đặc xá, Nhà nước có thể tha miễn hình phạt nhưng những hậu quả, thiệt hại gây ra thì họ vẫn phải khắc phục. Vì vậy, Nhà nước phải xử lý một cách hợp tình, hợp lý 2 mối quan hệ này. Chính sách nhân đạo phải thực hiện công bằng với người phạm tội và với cả người bị hại.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An Hoàng Thị Thu Trang phát biểu tại hội trường.

Bảo vệ thêm ý kiến của mình, đại biểu đưa ra dẫn chứng số liệu Bộ Tư pháp cung cấp: Từ 2015 đến tháng 6.2018, tổng số tiền phải thi hành của người đang chấp hành án phạt tù là 104.000 tỷ đồng, trong đó số tiền đã thi hành được 8.000 tỷ đồng (chỉ đạt 8%). Như vậy, chỉ trong vòng 3,5 năm, có đến 95.000 tỷ đồng của Nhà nước, tổ chức, cá nhân chưa được thi hành, có nghĩa là còn một khoảng thiệt hại, tổn thất rất lớn của Nhà nước, tổ chức, cá nhân chưa được bù đắp. Vì vậy, quy định việc chấp hành nghĩa vụ dân sự thành điều kiện bắt buộc để xem xét đặc xá là hết sức cần thiết, tạo ràng buộc để người phải thi hành án và người thân của họ thực hiện nghĩa vụ mà bản án đã tuyên.

Tuy nhiên, không nên đánh đồng người có điều kiện THADS mà không chấp hành với người không có điều kiện THADS; tránh tình trạng quá nhân đạo với người có điều kiện nhưng cố tình không chấp hành hoặc quá khắt khe đối với những người cải tạo tốt nhưng kinh tế khó khăn thực sự.

“Phải căn cứ vào điều kiện THADS của phạm nhân, mối quan hệ giữa điều kiện THADS – kết quả thi hành nghĩa vụ dân sự để nhìn nhận, đánh giá ý thức cải tạo, chấp hành pháp luật từ đó có cách xử lý khác nhau.

Cụ thể, theo quy định Luật THADS, sau khi bản án, quyết định có hiệu lực, có đơn yêu cầu THA phần nghĩa vụ dân sự, cơ quan THADS phải tiến hành xác minh điều kiện THADS. Nếu người phải THA có điều kiện THADS, cơ quan THADS vận động; nếu không tự nguyện THADS thì cưỡng chế. Đối với trường hợp chưa có điều kiện THA, Thủ trưởng cơ quan THADS ra quyết định chưa có điều kiện, xếp vụ việc vào diện theo dõi cho đến khi có tài sản, thu nhập mới tiếp tục thi hành” - đại biểu Trang nhấn mạnh.

Mặt khác, để Luật Đặc xá có mối quan hệ chặt chẽ và thống nhất với Luật THADS và phù hợp với thực tiễn, Cục trưởng Cục Thi hành án Dân sự tỉnh Nghệ An cũng đề nghị cần phân người phải THA dân sự là phạm nhân thành 2 trường hợp. Phạm nhân có điều kiện THADS phải chấp hành nghĩa vụ dân sự trong khả năng điều kiện THA mình có thì mới được xem xét đặc xá. Trường hợp này, nếu không chấp hành thì không thể đánh giá có ý thức chấp hành pháp luật, ăn năn hối cải được nên không thể được đặc xá, trừ trường hợp người được THA có văn bản không yêu cầu thực hiện.

Chúng ta không nên quy định việc đồng ý bồi thường thiệt hại sau khi được đặc xá để làm điều kiện đặc xá, vì mặc dù có điều kiện THA, khi đang có ràng buộc là đang chấp hành hình phạt tù mà không chấp hành thì sau khi ra khỏi tù, việc tự nguyện chấp hành nghĩa vụ dân sự như lời hứa là không khả thi, có khi chỉ là hứa hão, cách nói đãi bôi để đặc xá.

Cũng theo Cục trưởng Cục Thi hành án Dân sự tỉnh, trường hợp phạm nhân chưa có điều kiện THA (được thể hiện bằng Quy định chưa có điều kiện THADS của cơ quan THADS), nếu đủ các điều kiện được Luật này quy định mà chưa chấp hành xong nghĩa vụ dân sự thì cũng có thể xem xét đặc xá.

Thực tiễn qua công tác xác minh của cơ quan THADS, bà Trang cho biết: Có nhiều phạm nhân có hoàn cảnh gia đình, kinh tế hết sức éo le, khó khăn, gia đình ly tán, nhà cửa tan hoang, bị người thân ruồng rẫy, tài sản không có gì… Họ không thể có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự.

“Đối với trường hợp này nên tạo cơ hội cho họ được trả tự do có điều kiện lao động để thi hành nghĩa vụ dân sự mà không nên quy định cần văn bản đồng ý hoãn của người được THA, vì trường hợp người được THA không đồng ý hoãn thì sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng được đặc xá” – Đại biểu Trang đề xuất.

Diệp Anh