• Tweet

Nghệ An là tỉnh đất rộng, người đông, trong đó có 10 huyện miền núi với đông đồng bào dân tộc thiểu số. Người dân chủ yếu sống bằng nghề sản xuất nông nghiệp. Lâu nay, người nông dân vùng núi Nghệ An còn sản xuất nông nghiệp theo tập quán cũ, phụ thuộc nhiều vào thời tiết, chưa biết cách chăm bón, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng cả sức khỏe người sản xuất. Chính vì vậy, Hội nông dân tỉnh đã tận dụng Dự án "Phát triển cộng đồng các dân tộc ít người ở miền Bắc Việt Nam" (ADDA) dạy cho bà con cách sản xuất rau an toàn. Qua thực tế đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. 

Lớp học sản xuất an toàn trên cây đậu tại Nghĩa Yên, Nghĩa Đàn

Nghĩa Yên là xã vùng sâu vùng xa của huyện Nghĩa Đàn. Với tỷ lệ hộ nghèo trên 35%, xã Nghĩa Yên là một xã nghèo theo QĐ 09 của UBND tỉnh. Tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 57,8% trong tổng số 6.300 khẩu. Đời sống nhân dân chủ yếu dựa vào nương rẫy, với tập quán “được nhờ đất, mất nhờ trời”. Nhờ sự quan tâm của Hội nông dân tỉnh, huyện, xã Nghĩa Yên được tổ chức 3 lớp học. Để thực hiện lớp học này, người nông dân được tập huấn và thực hành theo nhóm trên 3 ruộng: một ruộng làm theo phương pháp IPM, một ruộng làm theo tập quán của người dân (FP), một ruộng làm các thí nghiệm. Mỗi nhóm có 5 thành viên. Cách làm mới ở đây là người nông dân trực tiếp lập kế hoach, thực hành kỹ thuật chăm bón, nuôi côn trùng diệt sâu bệnh, tránh dùng thuốc bảo vệ thực vật...

Ruộng của gia đình ông Đoàn Văn Kỳ ở xóm Đồng Song, xã Nghĩa Yên, Nghĩa Đàn được chọn làm ruộng thí nghiệm IPM trên cây rau của xã, vì vậy, ông bà rất lo lắng, không quản ngày đêm chăm sóc cho cây rau theo phương pháp mới. Nay đến kỳ thu hoạch, năng suất, hiệu quả của cây rau đã chứng tỏ công sức ông bà bỏ ra hoàn toàn không uổng phí. Theo đánh giá của người dân cũng như lãnh đạo xã Nghĩa Yên, việc người nông dân được học cách làm rau an toàn đã có tác động tích cực đến đời sống kinh tế, xã hội nơi đây.

Không chỉ riêng xã Nghĩa Yên, bắt đầu từ năm 2007, đến nay, toàn tỉnh đã có 4 huyện được triển khai dự án ADDA là huyện Quỳ Hợp, Tân Kỳ, Nghĩa Đàn và thị xã Thái Hòa với 206 lớp huấn luyện nông dân và 189 nhóm được tổ chức. Thực tế cho thấy việc sản xuất rau an toàn không chỉ có lợi cho sức khỏe mà còn nâng cao năng suất rõ rệt so với sản xuất rau theo tập quán cũ. Cụ thể:

- Vụ Thu Đông 2011: Năng suất bắp cải đạt từ 2.400-2.500 kg/sào, giá trị kinh tế thu được từ 10-12 triệu đồng/sào. Trong khi đó, các thí nghiệm đối chứng với ruộng IPM chỉ đạt 1.800-2000kg/sào.

- Vụ Xuân hè 2012: Các ruộng IPM rau cho năng suất cao, riêng bắp cải đạt 2.700-3.000 kg/sào, giá trị kinh tế trên cùng một diện tích tăng gấp rưỡi.

Điều quan trọng hơn là thông qua các lớp học, người nông dân đã phân biệt được những loại sâu gây hại cây trồng, loại thiên địch, biết được đâu là con có hại, con có lợi; nắm được kỹ năng kiểm tra đồng ruộng, từ đó đưa ra các quyết định bón phân, hay phun thuốc bảo vệ thực vật cho đúng lúc, đúng cách, đúng liều lượng, nhằm  vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo vệ môi trường; từng bước thay đổi nhận thức cho đồng bào miền núi về canh tác nông nghiệp bền vững. Người nông dân biết áp dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất rau an toàn tại gia đình, đồng thời chia sẻ, giúp đỡ các hộ nông dân chưa có điều kiện tham gia dự án, tại ra tình đoàn kết trong cộng đồng dân tộc thiểu số.Và đây cũng là một cách áp dụng hay trong đào tạo nghề cho người nông dân đó là dùng chính nông dân làm người hướng dẫn trực tiếp cho các nông dân khác.

Tuy nhiên, vấn đề khó khăn hiện nay là phải có được đầu ra ổn định cho sản phẩm rau an toàn của người dân. Một vấn đề tồn tại lâu nay với các sản phẩm của người nông dân đó là nỗi lo “được mùa, mất giá” và tâm lý của người nông dân khi giá cao thì đổ xô trồng, không theo quy hoạch, khi rớt giá thì phá bỏ trồng cây khác. Với cây rau cũng vậy, khi giá cao còn muốn chăm bón, khi giá thấp bỏ lửng, không muốn chăm nữa. Thậm chí, các thương lái cấu kết với nhau ép giá người nông dân. Thực tế này đã xảy ra ở xã Nghĩa Thuận-thị xã Thái Hòa. Để đối phó với tình trạng này, Hội nông dân xã đã vận động bà con không tự thu hoạch trước, thỏa thuận xong giá cả với thương lái mới tiến hành thu hoạch. Vì vậy, mùa dưa chuột năm nay, các hộ trồng dưa trong xã tránh được bị ép giá.

Không chỉ gặp những khó khăn như vậy, việc tạo dựng được thương hiệu rau an toàn cũng không phải là dễ vì nếu đưa ra chợ, người mua khó phân biệt đâu là rau an toàn. Chính vì vậy, từ việc học đến triển khai trồng thực tế đã khó, đến triển khai hàng loạt theo hướng sản xuất hàng hóa càng khó hơn. Bên cạnh việc định hướng mở thêm nhiều lớp học, các giải pháp ổn định đầu ra cho bà con nông dân cũng cần phải tính đến. Ông Nguyễn Hồng Sơn – Phó chủ tỉnh Hội nông dân tỉnh cho biết: Trong thời gian tới, Hội sẽ tiếp tục tranh thủ đầu tư để mở thêm khoảng 80 lớp học, và cũng chừng ấy nhóm huấn luyện để những người dân vùng sâu, vùng xa được học sản xuất an toàn. Trong mỗi nhóm sẽ tự phân công ra người lo khâu tiêu thụ, tìm kiếm đầu ra ổn định, để làm sao cung đáp ứng cầu. Còn đại diện Hội nông dân xã Nghĩa Thuận, Thị xã Thái Hòa và Hội Nông dân huyện Nghĩa Đàn thì cho rằng cần phải có sự hỗ trợ từ tỉnh, các ban ngành để có đầu ra ổn định cho người dân để rau an toàn của nông dân miền núi có mặt tại các siêu thị, chợ đầu mối của tỉnh. 

Trong cuộc sống hiện nay, vấn đề an toàn thực phẩm đang được người tiêu dùng quan tâm đặc biệt khi mà hàng ngày, hàng giờ trên các phương tiện thông tin đại chúng đầy rẫy những vụ việc vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm, lạm dụng thuốc BVTV, thuốc cấm sử dụng trong thực phẩm, các vụ ngộ độc thực phẩm... Chính vì vậy, sản xuất rau an toàn vừa là bảo vệ sức khỏe cho người sản xuất, người tiêu dùng vừa góp phần tăng thu nhập cho đồng bào miền núi, nhất là vùng sâu, vùng xa. Đồng thời qua các lớp học, người nông dân cũng thay đổi nhận thức về canh tác nông nghiệp bền vững, xây dựng thương hiệu rau an toàn, mang lại thu nhập cho bà con, góp phần giảm bớt khó khăn cho vùng cao xứ Nghệ.

(Hương Giang)