Sự cố sập mạng tiết lộ tình trạng xấu của Facebook

Đêm 4/10 (giờ Việt Nam), toàn bộ dịch vụ của Facebook, bao gồm cả Instagram, WhatsApp và công cụ làm việc nội bộ Workplace đã sập, không thể truy cập trong nhiều giờ.

Hàng tỷ người dùng phải tạm bỏ app Facebook sang một bên. Vì bản chất của lỗi xảy ra, những nhân viên kỹ thuật cũng không thể sửa từ xa và phải đến tận trung tâm dữ liệu khắc phục vấn đề.

Đây không phải lần đầu Facebook gặp trục trặc kỹ thuật toàn cầu. Tuy nhiên, vấn đề mới nhất của họ đến như một phần của "cơn bão hoàn hảo", khiến Facebook phải đối mặt với một loạt rắc rối. Một lần nữa, biện pháp từng được nhắc đến nhiều lần là "chia nhỏ Facebook" lại được nhắc đến, và nó chưa bao giờ phù hợp hơn.

Tiết lộ của "người thổi còi" là phát súng mở màn

Chỉ nửa ngày trước sự cố kỹ thuật, người tiết lộ thông tin mật của Facebook tự ra mặt. Đó là Frances Haugen, cựu quản lý sản phẩm của công ty. Cô từng làm việc tại bộ phận chống tin giả của Facebook, nhưng đã nghỉ việc vào tháng 5.

Từ trước khi nghỉ, Haugen, với bí danh "Sean", đã thu thập nhiều tài liệu để cho thấy Facebook đã gây ra những tác hại lớn thế nào đối với xã hội. Trong cuộc phỏng vấn ở chương trình "60 Minutes", cô nhận định Facebook liên tục "lựa chọn lợi nhuận thay vì sự an toàn chung".

Dữ liệu quan trọng nhất mà Haugen cung cấp là nghiên cứu do Facebook tự thực hiện để đánh giá các sản phẩm của công ty. Nghiên cứu này cho rằng ảnh hưởng của Facebook đối với người dùng trẻ ngày càng yếu đi. Đó là lý do mạng xã hội này xây dựng chiến lược tiếp cận trẻ em dưới 13 tuổi, nhóm mà họ cho rằng "chưa được khai thác".

Cô Frances Haugen xuất hiện trong chương trình 60 Minutes. Ảnh: CBS.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Facebook hiểu rõ những tác động tiêu cực của Instagram với giới trẻ, nhưng vẫn muốn tiếp cận tập người dùng nói trên. Họ cũng tạo ra một nhóm người dùng "VIP", cho phép nhóm này chịu ít kiểm duyệt về nội dung hơn.

Ngay sau khi thông tin được Haugen tiết lộ, Facebook phải đăng tải 2 nghiên cứu thực hiện từ năm 2019 lên website của mình. Dù vậy, công ty này cũng bổ sung nhiều ghi chú như cách hiểu các nghiên cứu, nhằm đem lại hình ảnh tích cực hơn cho mình.

"Tiêu đề của nghiên cứu nhấn mạnh tác động tiêu cực, nhưng cũng có thể viết theo cách chỉ ra tác động tích cực hoặc trung lập của Instagram với người dùng", Facebook nhấn mạnh.

Facebook liên tục lựa chọn lợi nhuận thay vì sự an toàn chung

----Frances Haugen, cựu nhân viên tiết lộ tài liệu nội bộ của Facebook----

Những tiết lộ của cô Haugen khiến hình ảnh của Facebook càng xấu đi, nhưng đó chỉ là một phần của vấn đề. Cô đã gửi một yêu cầu chính thức tới Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC), cho rằng Facebook đã lừa dối nhà đầu tư bằng cách phát ngôn không đúng sự thật.

Cũng trong tuần này, cô sẽ có phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ về tác động của Facebook đối với người dùng trẻ.

Trước các cáo buộc của Haugen, Facebook cho rằng các tài liệu được tiết lộ gây hiểu nhầm. Nick Clegg, Phó chủ tịch phụ trách chính sách và vấn đề toàn cầu của công ty này không trực tiếp nhắc tới Haugen trong bức thư gửi toàn bộ nhân viên vào ngày 3/10, nhưng cho rằng nền tảng phản ánh toàn bộ mặt tốt, xấu của con người.

Dù vậy, những động thái của Facebook không giúp công ty này thoát khỏi ảnh hưởng tiêu cực. Ngay trong ngày 4/10, cổ phiếu của Facebook đã giảm gần 5%, tương đương giá trị vốn hóa giảm gần 50 tỷ USD. Hai yếu tố chính dẫn đến mức giảm này là những thông tin tiêu cực, cùng vụ sập mạng kéo dài.

Cần phải chia nhỏ Facebook

Sự cố sập toàn bộ mạng của Facebook chỉ càng cho thấy vấn đề của công ty này khi sở hữu hàng tỷ người dùng. Không chỉ lúng túng khi muốn xử lý những vấn đề như tin giả hay can thiệp chính trị, một lỗi nhỏ cũng có thể khiến mọi dịch vụ của hãng bị đình trệ.

Nhận xét về sự cố này, nghị sĩ Mỹ Alexandria Ocasio-Cortez nói đây là bằng chứng cho thấy sự độc quyền của hãng đối với việc liên lạc và các dịch vụ toàn cầu. Vì vậy, bà Ocasio-Cortez cho rằng Facebook nên bị chia tách.

"Nếu các hành vi độc quyền của Facebook bị kiểm soát đúng lúc (như thời điểm họ bắt đầu mua lại Instagram), những người dựa vào WhatsApp và Instagram để liên lạc hoặc mua bán sẽ không bị ảnh hưởng gì vào lúc này. Hãy tách nhỏ nó ra", Ocasio-Cortez, hạ nghị sĩ của bang New York, viết trên trang Twitter cá nhân.

Chia nhỏ, tách các dịch vụ ra khỏi Facebook được coi như một giải pháp để đối mặt với vấn đề của nền tảng này. Ảnh: Reuters.

Giải pháp mà bà Ocasio-Cortez nói đến đã được đề cập rất nhiều lần trong quá khứ. Những lần điều tra độc quyền nhắm tới Facebook, một trong những luận điểm chính luôn là công ty này đã triệt tiêu sự cạnh tranh của các đối thủ bằng cách mua lại họ.

Nhận xét trên Vice, cây viết Edward Ongweso Jr cho rằng Facebook đang dần trở thành định nghĩa về Internet của nhiều người nhờ quy mô của nó. Người dùng không chỉ dành thời gian để đọc tin trên Facebook, mà còn xem và đăng ảnh trên Instagram, và trò chuyện cá nhân lẫn công việc trên WhatsApp.

"Nếu Facebook tiếp tục vận hành như vài năm qua, những sự cố như vừa rồi sẽ càng để lại ảnh hưởng sâu rộng", tác giả Edward Ongweso Jr nhận định.

Không dừng lại ở đó, Facebook liên tục tìm cánh tạo thêm ảnh hưởng khi giới thiệu các chương trình đem Internet tới những vùng xa xôi, hẻo lánh. Tiến sĩ Toussaint Nothias, nhà nghiên cứu về xã hội tại Đại học Stanford cho rằng đây là một cách để Facebook trở thành "cánh cổng" tiến tới Internet.

Với những rắc rối mà Facebook đang phải đối mặt, không loại trừ khả năng công ty này sẽ phải tách các dịch vụ WhatsApp, Instagram trước áp lực điều tra độc quyền. Ảnh: Reuters.

Đó cũng là lý do công ty này tiến vào lĩnh vực thanh toán, với đồng tiền số Libra. Nói cách khác, Facebook đang ngày càng muốn có nhiều quyền lực hơn. Vì vậy, Edward Ongweso Jr cho rằng "phá vỡ Facebook" là cách duy nhất để công ty này có trách nhiệm với người dùng.

Tuy nhiên, không phải ai cũng nghĩ tới giải pháp này. Bản thân "người thổi còi" Frances Haugen cũng cho rằng không nên chia nhỏ Facebook. Cô đã gửi những tài liệu nội bộ tới SEC, nhưng lại không chia sẻ thông tin với Ủy ban Thương mại Mỹ, cơ quan đang điều tra Facebook vì độc quyền.

"Con đường phía trước cần phải minh bạch và có kiểm soát. Tuy nhiên, vấn đề không phải là chia nhỏ Facebook", Haugen chia sẻ trong video đăng tải ngày 3/10.

"Tôi không ghét Facebook. Tôi yêu Facebook. Tôi muốn cứu lấy nó", cô Haugen viết trong tin nhắn cuối cùng của mình ở ứng dụng làm việc Facebook Workplace trước khi rời công ty này.