Tập đoàn kinh tế-doanh nghiệp Nhà nước: Quản lý và giám sát thế nào?
Bài 1: Bất cập trong hình thành và vận hành mô hình Tập đoàn
Tiếp đó, theo ông Trần Hữu Huỳnh, cần tổ chức triển khai, giám sát của đại diện chủ sở hữu vốn tại tập đoàn và DNNN. Giám sát nội bộ tập đoàn tốt là phải có một bộ máy quản trị doanh nghiệp tốt, để các thành tố trong đó giám sát lẫn nhau. Quy trình giám sát này phải được công khai, minh bạch trong quản trị. Thứ hai, cần có cơ chế để kiểm tra quy trình đó thực hiện có đúng không. Thứ ba là cần có những con người giỏi. Bên cạnh đó, để hoạt động giám sát tốt thì cách quản lý của các cơ quan Nhà nước hiện nay cũng phải thay đổi.
Trong một tương lai gần, chuyên gia tài chính cao cấp Bùi Kiến Thành cho rằng, phải thay đổi trong tư duy bổ nhiệm nhân sự giám sát phần vốn Nhà nước tại các tập đoàn: “Đã đến lúc phải thay đổi cách tham gia Hội đồng quản trị. Cần mời các chuyên gia có kinh nghiệm trong kinh doanh, giống như mô hình các nước đang làm để giám sát việc làm của các Tổng giám đốc. Việc giám sát cũng không để xảy ra tình trạng giám sát theo kiểu bao che cho nhau. Quốc hội phải làm đến cùng trong việc phát hiện các vấn đề đã giám sát tập đoàn”, ông Thành nói.
Hầu hết các tập đoàn hiện nay đều có lượng đầu tư khổng lồ, số lượng đơn vị thành viên lớn. Nói như Phó Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Nguyễn Đình Cung thì: “chỉ riêng sổ sách và các vấn đề của một tập đoàn, ngay cả một lãnh đạo của chính tập đoàn đó, nếu được phân lĩnh vực cũng chưa chắc nắm hết”. Trong khi đó các tập đoàn vẫn chịu sự quản lý của các Bộ và Chính phủ. Nghĩa là cho đến thời điểm này, vẫn không có cơ quan nào chuyên trách. Hậu quả của điều này đã xảy ra ở Vinashin đó là không chuyên trách thì việc giám sát thường chỉ dựa vào báo cáo của các tập đoàn và các cơ quan kiểm toán, các cơ quan chức năng khác.
Từ thực tế cho thấy, nếu vẫn làm theo cách như vậy thì chưa đủ, không đảm bảo có thể phát hiện nhanh, kịp thời các vấn đề của tập đoàn để điều chỉnh. Vì vậy, đã đến lúc nên nghĩ tới việc tạo một thiết chế chuyên giám sát các tập đoàn Nhà nước. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh đếu yếu tố độc lập của cơ quan giám sát chuyên trách: “Công tác giám sát phải được thực hiện một cách độc lập, tránh hiện tượng chính cơ quan chủ quản vừa là người ra quyết định đầu tư cho doanh nghiệp, vừa là người đi giám sát- điều này sẽ dẫn tới việc bị chi phối khi ra quyết định. Tôi muốn nhấn mạnh thêm ý nghĩa của sự phân lập giữa hành pháp với tư pháp. Giám sát nên đưa về cơ quan tư pháp thay vì đưa về cơ quan hành pháp”.
Nhưng những thiết chế giám sát cần phải được trao quyền và có thực quyền. Đặt vấn đề như thế, giáo sư Trần Ngọc Thơ, giảng viên Trường Đại học Kinh tế TP HCM dẫn chứng về hiệu quả giám sát tài chính của các tập đoàn ở Mỹ để thấy rằng, hoàn toàn có thể kiểm soát được tập đoàn này hay doanh nghiệp Nhà nước kia đang ở đâu, lời lỗ thế nào.
Xét cho đến cùng, đa phần các tập đoàn hiện nay thuộc sở hữu Nhà nước. Vì thế, sự công khai minh bạch, sự giám sát, khảo hạch của nó cần phải nghiêm khắc hơn cả các công ty đại chúng niêm yết trên thị trường chứng khoán. Chính vì vậy, giáo sư Trần Ngọc Thơ cho rằng, Chính phủ cần phải buộc các tập đoàn, các doanh nghiệp Nhà nước tiến hành các chương trình phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng và niêm yết trên thị trường chứng khoán trong nước và quốc tế.
Trong khi đó, Tiến sĩ Trần Hữu Huỳnh lại tâm đắc với câu chuyện tăng cường vai trò và trách nhiệm của Quốc hội và hiệu quả của sự đa dạng các kênh giám sát, trong đó có cả báo chí: “Quốc hội với tư cách là người quản lý phần vốn của toàn dân bởi, vốn đầu tư vào doanh nghiệp Nhà nước là tài sản của toàn dân. Tài sản toàn dân trước hết là quyền của Quốc hội, Quốc hội phải thực hiện giám sát hoạt động của uỷ ban đại diện quản lý phần vốn của Nhà nước, đại diện quyền sở hữu để hàng năm có báo cáo về kết quả kinh doanh của doanh nghiệp Nhà nước trước Quốc hội. Còn giám sát về bên ngoài thì cơ quan báo chí truyền thông là kênh giám sát hiệu quả của các doanh nghiệp”.
(Theo VOV news)
