• Tweet

Với việc dựa trên những lợi thế về nguồn nguyên liệu, lực lượng lao động dồi dào để đầu tư xây dựng và phát triển các làng nghề thủ công là bước đi đúng đắn đảm bảo giải quyết việc làm cho người lao động và phát triển kinh tế. Nhiều sản phẩm của các làng nghề ở Nghệ An đã có lịch sử lâu đời cũng như có những đặc điểm riêng biệt như: thổ cẩm Con Cuông, Quế Phong; hương trầm Quỳ Châu; mây tre đan Nghi Lộc, TP Vinh… Từng bước đáp ứng cho mức độ phát triển, nhiều vùng nguyên liệu cũng đã được xây dựng như vùng nguyên liệu mây, tre chất lượng cao ở Thanh Chương; trồng dâu nuôi tằm ở Diễn Châu, Đô Lương… đã góp phần tạo nên được một nền tảng khá vững chắc cho việc đầu tư phát triển nghề thủ công. 

Nhiều khách du lịch tham quan nghề làm cốm Nghi Trung (Nghi Lộc)

Thanh Chương là huyện có nguồn lực lao động dồi dào. Đặc biệt là lao động trong địa bàn nông thôn chưa có việc làm đang chiếm tỷ lệ cao. Xác định phát triển nghề và xây dựng làng nghề là một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào việc thúc đẩy kinh tế xã hội địa phương phát triển, thời gian qua, cấp uỷ, chính quyền huyện đã chỉ đạo quyết liệt trên lĩnh vực này. Ngoài 3 làng nghề đã được công nhận và 2 làng có nghề đang được quan tâm phát triển để xây dựng thành làng nghề, huyện đã tập trung quy hoạch các khu công nghiệp vừa và nhỏ để tạo điều kiện phát triển các dịch vụ về cơ khí, gò hàn, điện lạnh… nhằm thu hút các cá nhân đã qua học nghề ra hành nghề đồng thời thu hút các doanh nghiệp vừa và nhỏ vào hoạt động. Bên cạnh đó, huyện cũng đã tập trung hỗ trợ kinh phí để đầu tư cơ sở vật chất tại trung tâm dạy nghề của huyện. Với cơ sở vật chất khang trang và 20 danh mục nghề đào tạo, trung tâm dạy nghề huyện Thanh Chương mỗi năm đào tạo trên 1500 lượt học viên. Với sự đầu tư mạnh của chính quyền địa phương, trung tâm dạy nghề huyện đã phát huy tốt vai trò là nơi đào tạo nghề có chất lượng. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với lực lượng lao động nông thôn trên địa bàn cũng như nhân dân tái định cư khi về địa bàn huyện.

Xã Diễn Hoàng (Diễn Châu) nổi tiếng với làng trống Hoàng Hà

Con số 100 làng nghề đã được công nhận ở Nghệ An tuy nhiều nhưng quả thực làng nghề có thương hiệu được biết đến còn ít. Đã đến lúc, Nghệ An cần đặt ra vấn đề cần phát triển theo chiều sâu và phát triển có thương hiệu cho các sản phẩm nhằm giúp các làng nghề phát triển bền vững. Thời gian qua, việc hỗ trợ cho phát triển TTCN, xây dựng làng nghề đã được thực hiện theo Quyết định 80/2008 của UBND tỉnh. Chính sách hỗ trợ chưa nhiều nhưng đã có những tác động tích cực trong phát triển TTCN, xây dựng làng nghề, thực hiện an sinh xã hội trên địa bàn. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận vào thực tế, sự hỗ trợ đó còn dàn trải, chưa đủ để tạo cú huých cho các làng nghề, ngành nghề có được sự bứt phá; sự hỗ trợ đó chỉ có thể khuyến khích phát triển ở bề rộng, bề nổi mà chưa thể tạo ra sự phát triển chiều sâu trong chính bản thân các làng nghề, ngành nghề.

Theo mục tiêu phấn đấu đến năm 2015, cả tỉnh có 318 làng có nghề, 150 làng nghề đủ tiêu chuẩn; giá trị sản xuất TTCN đạt 3500 tỷ đồng (đóng góp từ làng nghề 2.500 tỷ đồng); bình quân mỗi xã đồng bằng ven biển có 2-3 làng nghề, mỗi xã vùng núi thấp có 1 làng nghề, mỗi huyện miền núi có từ 20-30 làng nghề. Để thực hiện được những mục tiêu đó cần tiếp tục tạo ra phong trào thi đua phát triển TTCN và xây dựng làng nghề trong giai đoạn mới. Theo đó, cần chú trọng tính phát triển bền vững trong quá trình thực hiện; nên chuyển dần hình thức hỗ trợ phát triển làng nghề sang hỗ trợ phát triển sản phẩm. Chọn lựa những sản phẩm thực sự có thế mạnh, có truyền thống đầu tư xây dựng cho được thương hiệu mạnh; quá trình xây dựng cần có cơ chế gắn trách nhiệm của đơn vị thực hiện, đơn vị nhận hỗ trợ. Gắn các sản phẩm với địa danh của từng vùng, từng địa phương để từ đó gắn kết sự vào cuộc của các hệ thống trên địa bàn như sản phẩm: ngói Cừa (của làng nghề ngói Cừa), tương Nam Đàn (của Làng nghề tương), hương trầm Quỳ Châu ở huyện Quỳ Châu... Như vậy không những phát triển được nghề, làng nghề mà còn tăng được sự quảng bá cho từng địa phương, từng vùng điều rất cần trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

Bên cạnh việc phát triển nghề và xây dựng làng nghề, trong những năm tới, Nghệ An cũng cần tạo điều kiện, khuyến khích các loại hình kinh tế, các gia đình tìm kiếm thị trường đầu ra cho sản phẩm, đây là vấn đề then chốt trong quá trình phát triển của sản phẩm làng nghề. Đồng thời xem xét, có cơ chế vận chuyển, tiêu thụ sản phẩm TTCN và làng nghề đơn giản, thuận tiện hơn. Thông thường các sản phẩm của các làng nghề có giá trị không cao, hàng hoá thường cồng kềnh như sản phẩm mây tre đan, mộc, đá... nên trong quá trình vận chuyển, đặc biệt là ra ngoài tỉnh thường bị kiểm tra, kiểm soát; trong khi đó việc đảm bảo các thủ tục hành chính là rất khó như: xuất xứ của sản phẩm, nguyên liệu sản xuất sản phẩm thường mua góp trong các hộ...; Miễn giảm thuế thu nhập cho các cá nhân, đơn vị sản xuất kinh doanh của các làng nghề đồng thời tăng trách nhiệm xã hội đối với các đơn vị kinh doanh trong các làng nghề. Một làng nghề, ngành nghề muốn phát triển điều cần nhất là sức sống, sức cạnh tranh của sản phẩm, vì thế nên chăng cần tập trung hỗ trợ để khuyến khích phát triển sản phẩm, tạo ra những thương hiệu mạnh, như một số sản phẩm chúng ta đã từng có: nước mắm Vạn Phần, cam Vinh...

Cam Vinh - sản phẩm có thương hiệu của Nghệ An

Cũng phải thấy rằng quy mô các làng nghề ở Nghệ An còn nhỏ hẹp, chưa tập trung, chưa xây dựng được thương hiệu riêng cho từng sản phẩm. Các sản phẩm có tính thẩm mỹ cao, phù hợp với việc xuất khẩu như mây tre đan chủ yếu là cung ứng cho các đơn vị ngoài tỉnh hoặc ủy thác xuất khẩu. Chính vì thế, sản phẩm của nhiều làng nghề phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt đối với những địa phương có sản phẩm tương đồng. Một trong những cách làm phát huy hiệu quả trong thời gian qua đang được nhiều đơn vị sản xuất, nhiều làng nghề trong tỉnh thực hiện, đó chính là hợp tác với các đơn vị sản xuất, xuất khẩu hàng thủ công ở các địa phương khác như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hưng Yên... Điều này một mặt giúp các sản phẩm có đầu ra, mặt khác giúp các làng nghề hiểu rõ hơn thị hiếu của khách hàng để có những định hướng trong sản xuất. Việc hợp tác với các đơn vị kinh doanh, xuất khẩu ở các địa phương khác, ngoài cơ sở lợi ích kinh tế tác động qua lại giữa hai bên, còn thể hiện mối quan hệ bền chặt trong bảo tồn phát huy nghề thủ công từ sản xuất cho đến quảng bá, tiêu thụ. Nhưng đó là đối với các mặt hàng có tiềm năng xuất khẩu lớn, còn với các nghề truyền thống lâu đời đang có nguy cơ mai một thì việc tham dự các triển lãm, hội chợ và tham gia trình diễn tại các liên hoan làng nghề, Festival làng nghề cũng là cách để đưa những nét đẹp của nghề truyền thống Xứ Nghệ ra bên ngoài.

Hương trầm xứ Nghệ đã có tiếng trong nước

Hướng đi cũng như chính sách hỗ trợ cho các làng nghề và doanh nghiệp, HTX hoạt động nghề tiểu thủ công nghiệp thời gian qua đã được xác định là đúng đắn. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là cách thức tổ chức thực hiện như thế nào để mối quan hệ hợp tác giữa các làng nghề, các đơn vị sản xuất hàng thủ công ở Nghệ An với các trung tâm có nghề thủ công phát triển mạnh, các trung tâm xuất nhập khẩu càng thêm chặt chẽ và lâu dài. Đây là bước đi hợp lý bởi ngoài phương diện kinh tế, về văn hóa, xã hội đó cũng là cách để giao lưu, quảng bá hình ảnh và tìm tòi những sáng tạo của các mẫu mã đẹp, hợp thị hiếu làm phong phú thêm cho vốn văn hóa của các làng nghề Nghệ An. Tuy nhiên quan hệ hợp tác nếu chỉ dừng lại ở đó là chưa đủ, cần phải có sự phối hợp đầu tư một cách mạnh mẽ, tìm kiếm mở rộng thị trường, vừa đem lại những nguồn thu vừa giải quyết bài toán đầu ra cho các làng nghề. Đồng thời, nên chăng từ mối quan hệ hợp tác phát triển kinh tế làng nghề mà mở rộng sang lĩnh vực du lịch. Phối hợp tổ chức các tuyến du lịch từ các địa phương khác về thăm quê hương Nghệ An, xen vào đó là sự kết hợp về thăm các làng nghề, nhằm đem lại cho du khách sự trải nghiệm, so sánh giữa các vùng miền khác nhau.  

(Bài: Xuân Hướng, Ảnh: Báo Nghệ An)