Nợ đọng BHXH: Chế tài xử phạt chưa đủ mạnh
Nợ đọng BHXH: Những con nợ khó đòi
Tình trạng trên không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động mà còn gây khó khăn cho ngành BHXH. Tuy nhiên, do quy định hiện hành về việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về đóng BHXH còn bất hợp lý, chưa phù hợp, chế tài xử phạt chưa đủ mạnh, vì vậy, nhiều đơn vị vẫn tỏ ra “chây ỳ” không tích cực trả nợ.
Theo thống kê của BHXH tỉnh, hiện nay các đơn vị, doanh nghiệp trong toàn tỉnh đang nợ BHXH, BHYT, BHTN số tiền 97,5 tỷ đồng. Công ty xây dựng miền Trung là một trong những con nợ quen thuộc của ngành BHXH từ 3, 4 năm nay. Công ty đang nợ tiền bảo hiểm trên 2 tỷ đồng của 43 lao động. Ngay cả Giám đốc Công ty Phan Thanh Danh sắp về hưu nhưng cũng chưa có sổ bảo hiểm…
Mặc dù BHXH Nghệ An và các ban ngành liên quan như Liên đoàn lao động, Đảng ủy các doanh nghiệp đã dùng nhiều hình thức, sử dụng nhiều biện pháp, song tình hình nợ BHXH kéo dài trong các doanh nghiệp vẫn không chuyển biến. Ông Ngô Ngọc Thanh, trưởng phòng Quản lý thu - BHXH Nghệ An cho rằng: Nguyên nhân chính vẫn là do nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về BHXH của một số chủ sử dụng lao động hạn chế. Vì lợi nhuận, chủ sử dụng lao động bất chấp các quy định của pháp luật, trốn tránh trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT cho người lao động. Nhiều doanh nghiệp, nhất là các đơn vị ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, hộ cá thể đã lách luật bằng cách không ký kết hợp đồng lao động hoặc chỉ ký hợp đồng dưới 3 tháng. Bên cạnh đó, quy định hiện hành về việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về đóng BHXH còn bất hợp lý, chưa phù hợp. Mức lãi suất quy định đối với các doanh nghiệp chậm đóng BHXH chỉ 10,5%/năm số tiền nợ, thấp hơn nhiều so với lãi suất tiền vay quá hạn của các ngân hàng thương mại hiện nay là trên 20%/năm. Từ đó, đã tạo kẽ hở cho các doanh nghiệp cố tình chiếm dụng tiền bảo hiểm xã hội để quay vòng vốn sản xuất kinh doanh. Nhận định này đã được các ông Nguyễn Hữu Thuận - Giám đốc Công ty cổ phần xây dựng 16 Vinaconex, Phan Thanh Danh xác nhận ít nhiều là có.
Có thể nói, chế tài xử phạt hành chính đối với các doanh nghiệp vi phạm BHXH như hiện nay là còn quá nhẹ. Theo Nghị định 86/2010 của Chính phủ, mức phạt tối đa chỉ có 30 triệu đồng. Nghị định số 92/2011/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm y tế, được Chính phủ ban hành mới đây, sẽ được áp dụng từ ngày 1/12/2011, thế nhưng mức phạt cũng chỉ từ 500.000 đồng - 30 triệu đồng. Theo điều tra của cơ quan BHXH, hiện toàn tỉnh đang có 38 doanh nghiệp nợ BHXH dưới 1 tháng với số tiền trên 1,4 tỷ đồng, 19 doanh nghiệp nợ dưới 6 tháng với số tiền gần 6,3 tỷ đồng. Các doanh nghiệp này có điều kiện, khả năng để nộp đủ BHXH nhưng sẵn sàng "chây ỳ" chịu phạt ở mức cao nhất và trả lãi suất nợ BHXH thay vì nộp tiền bảo hiểm đúng hạn cho người lao động. Khó khăn lớn nhất của ngành bảo hiểm hiện nay là không có thẩm quyền xử phạt mà chỉ có quyền phát hiện, khởi kiện. Tuy nhiên, thủ tục xử phạt hay khởi kiện một đơn vị nợ đọng tiền đóng BHXH còn rất nhiều vướng mắc, phức tạp. Vì vậy, trong thực tế, số đơn vị vi phạm nhiều, nhưng số vụ việc được xử lý còn quá ít và chậm trễ. Bên cạnh đó, không ít doanh nghiệp đối phó bằng nhiều thủ thuật để khất lần các khoản nợ, gây khó khăn cho việc khởi kiện, khiến không đủ điều kiện thi hành án. Trong đó, cách phổ biến nhất mà các đơn vị sử dụng lao động thường dùng để đối phó với cơ quan bảo hiểm là nộp một phần số tiền nợ bảo hiểm để kéo thời gian nợ xuống dưới 12 tháng, dẫn tới không đủ điều kiện khởi kiện. Ông Ngô Ngọc Thanh, trưởng phòng Quản lý thu - BHXH Nghệ An kiến nghị: Mức xử phạt 30 triệu chưa đủ mạnh để đủ sức răn đe, theo tôi, cần phải nâng chế tài xử phạt của các đơn vị nợ đọng này lên, đối với các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ kéo dài thì cũng nên có giải pháp dứt điểm, một là nếu không hoạt động được thì giải thể, còn nếu không phải có chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp.
Không chỉ chế tài xử phạt quá nhẹ, công tác quản lý doanh nghiệp sau khi đăng ký kinh doanh ở tỉnh ta còn lỏng lẻo. Tính đến tháng 3/2011, số doanh nghiệp có đăng ký mã số thuế ở cơ quan thuế là 6009 đơn vị, nhưng chỉ có 2.167 đơn vị tham gia đóng bảo hiểm. Quan kiểm tra rất nhiều doanh nghiệp không khai trình được việc sử dụng lao động kể từ ngày doanh nghiệp bắt đầu hoạt động. Số khác, khi đoàn thanh tra liên ngành tới kiểm tra đã không tìm thấy theo địa chỉ trong Giấy đăng ký kinh doanh. Lý do, một số doanh nghiệp không hoạt động, hoặc đã giải thể, sát nhập... Trước tình trạng các doanh nghiệp nợ đọng kéo dài, hiện nay, ngành BHXH đang triển khai nhiều giải pháp tích cực. Trong đó, Đảng uỷ các doanh nghiệp, Liên đoàn lao động và BHXH tỉnh cử cán bộ trực tiếp làm việc với Đảng uỷ, BCH Công đoàn, lãnh đạo đơn vị trong tháng 11, đầu tháng 12 để đôn đốc giảm nợ BHXH. Phấn đấu đến ngày 15/12, các doanh nghiệp nợ dưới 6 tháng và đến ngày 31/12/2011, các doanh nghiệp nợ trên 6 tháng trở lên đóng đầy đủ số BHXH phải đóng hết trong năm 2011. Đồng thời, qua làm việc, kiến nghị các cơ quan Nhà nước tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp bị nợ do chậm, chưa được thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản, tháo gỡ khó khăn trong thực hiện chế độ BHXH cho người lao động. Về vấn đề này, ông Ngô Ngọc Thanh cho rằng: Cần phải tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến các chính sách pháp luật để người lao động và chủ sử dụng lao động nắm thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, phối hợp với các ngành các cấp cùng vào cuộc tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, tăng cường thanh tra kiểm tra, thông qua hoạt động của các đoàn thể, cơ quan, trên cơ sở đó làm tiêu chí đánh giá xếp loại các cơ quan, đơn vị.
Rõ ràng, tình trạng chậm đóng, nợ đọng BHXH kéo dài của các doanh nghiệp, đang ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi người lao động, đặc biệt ảnh hưởng lớn tới việc thực hiện mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, thời gian tới, Chính phủ cần sớm ban hành chế tài xử phạt đủ mạnh, đủ sức răn đe, nhằm ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp chiếm dụng nguồn tiền BHXH để sản xuất, kinh doanh.
(Hiến Chương)
