Vì sao nhiều mô hình kinh tế vùng miền núi, vùng DTTS “chết yểu”?
Trong 27 năm thực hiện công cuộc đổi mới, nhờ sự đầu tư lớn của Đảng và Nhà nước, bộ mặt nông thôn của cả nước nói chung, miền núi, vùng dân tộc thiểu số nói riêng có nhiều thay đổi. Đời sống vật chất và tinh thần của bà con được cải thiện rất đáng kể. Nếu như trước đây, cảnh tháng tám ngày ba, vùng nông thôn miền núi bà con các dân tộc thiểu số tình trạng đói cơm, thiếu gạo còn xẩy ra, thì nay nhờ đưa giống lúa mới vào sản xuất, tích cực khai hoang ruộng nước, dưa cây lúa mới vào gieo cấy đã làm no cái bụng của bà con hơn.
Đơn cử tại huyện miền núi Con Cuông, nhờ đem giống mới vào sản xuất chăn nuôi và tích cực khai hoang, phục hóa, diện tích cây lúa nước trước đây chỉ có 800 – 900 ha, thì năm 2012 toàn huyện đã có trên 1.900 ha ruộng lúa nước 2 vụ; Diện tích sản xuất ngô, lạc, đậu cũng xấp xỉ trên 2.000 ha, sản xuất năm ba vụ Ngô - Lạc - Đậu. Năng suất lúa trước đây chỉ đạt 15-18 tạ/ha/năm, thì nay, nhờ đưa giống mới váo năng suất đã đạt 55-60 tạ/ha/vụ. Nhiều thôn bản nhờ biết đầu tư chăm bón tốt như Bản Pha, Bản Tờ, Bản Nưa (Yên Khê); Bản Xiềng, Thái Sơn, Nam Sơn (Môn Sơn); Bản Thanh Bình, Tổng Xan (Thạch Ngàn)… năng suất lúa nước đạt 80-90 tạ/ha/vụ. Tổng sản lượng lương thực có hạt trên địa bàn huyện trước đây thấp, năm 2012 đã đạt kỷ lục trên 29.317 tấn, đưa bình quân lương thực toàn huyện đạt, trên 450kg/người/năm.
Bên cạnh lúa nước, Con Cuông còn xây dựng trên 3.000 mô hình trang trại nông lâm kết hợp, Vườn, ao, chuồng, rừng (VACR). Đến nay, có trên 300 mô hình sản xuất, chăn nuôi, trồng trọt đem lại hiểu quả cao cho thu nhập 100 – 150 triệu đồng/năm/ hộ. Phát huy thế mạnh đồng cỏ miền núi, nhiều hộ phát triển chăn nuôi trâu bò hàng chục đến hàng trăm con như hộ ông Lê Viết Dinh (Bản Đình, Lê Văn Hiến (Bản Mét) xã Bình Chuẩn; hộ ông Dương Văn Phú (Bản Pha) xã Yên Khê và nhiều hộ khác ở xã Lục Dạ, Mậu Đức, Thạch Ngàn, Đôn Phục…
Hai năm trở lại đây, huyện Con Cuông tập trung xây dựng các mô hình sản xuất, chăn nuôi theo phương hướng sản xuất hàng hóa như: Mô hình trồng Bí xanh, dưa hấu tại Bản Mét xã Lục Dạ; Mô hình trồng hành tăm xuất khẩu ở xã Yên Khê, trồng ớt cay ở xã Bồng Khê; Chăn nuôi lợn đen giống địa phương tại xã Chi Khê; Trồng dưa leo, trồng bí tại Lạng Khê… Tất cả các mô hình trên đều được tiến hành ở vùng bà con các dân tộc thiểu số, được hướng dẫn kỹ thuật đầu tư vốn, giống, bao tiêu sản phẩm. Tất cả các mô hình triển khai đều thành công ngoài mong đợi. Tất cả các địa phương trên được đưa mô hình vào áp dụng, đời sống thu nhập của bà con được cải thiện rất lớn, các cánh đòng tren cho thu nhập trên dưới 100 triệu đồng/ha. Điều đáng bàn ở đây là tất cả các mô hình trên khi có cán bộ, có sự hỗ trợ vốn, giống, phân bón… thì bà con sản xuất, chăn nuôi thành công. Ngược lại khi cán bộ rút, kinh phí không còn hỗ trợ, bà con không tiếp tục triển khai, mô hình bị chết yểu.
 |
| Nhiều mô hình kinh tế ở vùng khó khăn Nghệ An đã "chết yểu" khi cán bộ rút |
Để thâm canh tăng vụ, tăng sản lượng lương thực tại địa bàn, tăng thu nhập cho bà con nông dân, Huyện Con Cuông đưa cây ngô Đông vào trồng trên đât hai vụ lúa tại cac xã Môn Sơn, Lục Dạ, Yên Khê, Thạch Ngàn… Khi có cán bộ tập trung chỉ đạo cùng ăn, cùng ở, cùng làm, những cánh đồng ngô đông trên đất hai lúa ở Môn Sơn, Lục Dạ, Thạch Ngàn… tốt xanh. Sau gần 100 ngày triển khai cho vụ ngô đông trên ruộng lúa có năng suất cao 60-70 tạ/ha. Năm sau, huyện tiếp tục triển khai, nhưng khi cán bộ rút, ngô ngập nước, bà con không tháo, không đầu tư chăm bón và tất yếu thất bại, vụ năm tiếp bà con không làm nữa, mô hình ngô đông trên đất hai lúa thất bại. Các mô hình sản xuất rau hàng hóa tại Lục Dạ, Yên Khê, mô hình chăn nuôi lợn tại Chi Khê… cũng chỉ tiến hành khi có cán bộ, có kinh phí đầu tư. Khi các yếu tố trên không còn, các mô hình lụi theo dự án.
Chưa hết, người viết bài này phải ngậm ngùi khi nghe cán bộ huyện Tương Dương kể rằng: Cách đây chục năm, Nhà nước đầu tư hàng chục tỷ đồng để khai hoang ruộng lúa nước hai bên khe Hội Nguyên, Khe Yên tại các xã Yên Hòa, Yên Na, Yên Thắng (huyện Tương Dương). Nhờ có kinh phí đầu tư khai hoang, những ruộng lúa bậc thang hai bên các con khe kể trên năm nào cũng cho hai vụ lúa tốt xanh, năng suất không kém vùng đồng bằng. Khi có chủ trương tận thu vàng lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, Khe Bố, thay vì những cánh đồng lúa trước đây, nay là những bãi đá cuội ngổn ngang, bởi do khai thác vàng để lại. Hàng chục ha ruộng, tốn hàng chục tỷ đồng nay không còn và không thể còn vì vàng. Bà con bán cả ruộng cho bọn khai thác vàng mất rồi?!
Rồi hàng chục đề án trồng cây, trồng rừng… chưa thống kê hết… nhưng chắc chắn không còn, không hiệu quả. Tiền ngân sách Nhà nước mất, và rừng vẫn bị tàn phá nghiêm trọng.
Việc triển khai đưa các mô hình, dự án đến với bà con các dân tộc đã khó, xây dựng được mô hình sản xuất thành công càng khó hơn. Nhưng khi xây dựng, triển khai các mô hình thành công, sản xuất, chăn nuôi có hiệu quả, thì chúng ta không tổ chức bàn giao, không gắn trách nhiệm cho cấp ủy, chính quyền địa phương được hưởng dự án phải tiếp tục giữ, nhân rộng mô hình, mà khoán mặc cho bà con, nên các mô hình không thể tiếp tục. Đó là là một nguyên nhân chính gây nên sự thất bại từ các mô hình, và tiêu tón nhiều tiền của của nhà nước.
(Phùng Văn Mùi)
