Ký sự nước Lào: Căn Đon – Bản văn hóa kiểu mẫu

08:24, 21/03/2012

Vậy là một ngày nữa đã lại đi qua. Hành trình của đoàn làm phim “Ký sự đất nước Lào” phần II cũng đã bước sang ngày thứ 22. Đất nước Lào giờ đây không còn quá lạ lẫm đối với các thành viên trong đoàn, nhất là sự thân thiện, cởi mở của người dân nước bạn làm cho chúng tôi có cảm giác như đang ở chính trên quê hương mình.

Tiếp tục hành trình "Ký sự nước Lào"

Trường Sơn “Đông nắng, Tây mưa”

Ân tình Xiêng Vảng

Đám cưới Việt – Lào

Một buổi lễ chưa biết trước

Chúng tôi đã đến Savanakhet

Thăm khu lưu niệm Tổng bí thư - Chủ tịch nước Cayxỏnphonvihẳn

Ai đã từng đến Savannakhet?

Những điều chưa biết về khủng long

Rừng khỉ ở Đông Mương

Thêm một ngày ở Savannakhet

Doanh nghiệp Việt Nam ở Savannakhet

Gặp Tiến sĩ nông học trên quê hương Cay xỏn

Trường học Việt ở Savannakhet

Nhà máy sản xuất quặng Sepon lần đầu đón đoàn phim

Xuôi về Champasak

Nữ tướng người Việt trên cao nguyên Boloven

Bình minh Vat Pu

Ấn tượng thác nước lớn nhất Đông Nam Á

Làng ngàn đảo ở Champasak

Đến với Công ty “7 Nhất”

Hẹn gặp lại Champasak

Champasak trong tôi

Một ngày may mắn ở chùa Vat Luong

6 tiếng rưỡi cho 130 cây số!

Tuy nhiên, không vì thế mà chuyến hành trình thiếu đi sự lôi cuốn từ đất nước có đến 59 dân tộc. Điều này cũng có nghĩa trên những miền đất, những làng mạc, những cánh rừng chúng tôi đi qua đều có sự đậm đặc của không gian văn hóa giàu bản sắc. Đây chính là điều làm cho niềm háo hức luôn ở trong trạng thái cao trào. Tất nhiên, đối với người làm báo thì cao trào nhiều lúc cũng là sự chia sẻ, đồng cảm cho những gì mắt thấy tai nghe hoặc chính là sự trải nghiệm mới trong cuộc sống và hoạt động nghề nghiệp của mình.

Quả thực, ngày 21/3, chúng tôi đã có thêm một trải nghiệm mới mà cuộc hành trình mang lại. Từ huyện La Man – đô thị trung tâm của tỉnh Sê Kông ngược theo đường 16b khoảng 45 km chúng tôi tìm đến bản Căn Đon – huyện Tha Teng. Mục đích của chuyến đi được xác định là tìm hiểu cuộc sống của bà con dân tộc ka tu ở đây, nhưng thực sự chúng tôi đã bị bất ngờ bởi những gì được chứng kiến và khám phá từ ngôi bản văn hóa đầu tiên và duy nhất của tỉnh Sê Kông tính đến thời điểm này.

Bản Căn Đon có 223 hộ với 1080 nhân khẩu, 100% bà con dân bản thuộc dân tộc Katu. Thực ra Bản Căn Đon mới chuyển về định cư tại huyện Tha Teng từ năm 1996. Trước đó bản thuộc huyện Kơ Lưm, giáp ranh biên giới với huyện Nam Giang – tỉnh Quang Nam của Việt Nam. Việc di chuyển bản về vị trí hiện nay, cách vị trí cũ trên 100 km là cả một quá trình hết sức khó khăn. Theo phản ánh của bà con dân bản cũng như qua trao đổi với ông Vi Phạt Seng Ma Ni – Bí thư Chi bộ bản Căn Đon thì việc di chuyển cả bản về vị trí mới cũng đồng thời thay đổi cả tập quán du canh du cư, thói quen sinh hoạt, môi trường sống và lao động... điều này đối với bà con dường như là không thể. Vậy nhưng nhờ công tác dân vận, tuyên truyền nhất là sự tham gia tích cực của cán bộ cơ sở cái không thể đã trở thành điều có thể. Nhìn lại quá trình 16 năm chuyển về khu vực sinh sống mới, đến nay, các hộ dân đã có thể khẳng định đó là một quyết định sáng suốt của Chính quyền Sê kông.

Năm đầu tiên chuyển về nơi quy hoạch bản Căn Đon mới, các hộ dân được Nhà nước hỗ trợ 6 tháng lương thực, năm tiếp theo là 3 tháng và kể từ năm thứ 3 các hộ hoàn toàn tự túc lương thực. Theo quy hoạch, nhà ở cho các hộ dân dựa trên thiết kế theo mẫu của người Lào Lùm. Nhưng điều tuyệt vời là tinh thần cộng đồng của bà con dân bản. Khi chuyển về bản mới, Nhà nước chỉ hỗ trợ 8 ngôi nhà sinh hoạt chung cho tất cả các hộ, trong khi phần lớn nhà ở của bà con đều trong tình trạng tranh tre sập sệ. Với quyết tâm gây dựng lại cuộc sống mới, các hộ dân đã thống nhất, nếu nhà nào đã chuẩn bị được 50% kinh phí để dựng nhà thì số hộ còn lại có trách nhiệm đóng góp 50% còn lại để giúp đỡ. Cứ như vậy, mỗi năm bản lại xây dựng mới được trên 10 ngôi nhà. Đến nay, toàn bản chỉ còn 8/ 223 hộ chưa có nhà gỗ, nhưng sẽ sớm có trong thời gian sắp tới.

Về hoạt động sản xuất và đời sống. Bản Căn Đon được quy hoạch trên diện tích 800ha, bao gồm cả đất ở và đất canh tác. Từ tập quán du canh, bà con chuyển sang phương thức định canh. Nếu như trước đây khi còn ở bản cũ, mỗi năm các hộ gia đình chỉ đủ ăn 3 tháng, đói 9 tháng thì nay, thóc gạo không những đủ ăn mà còn có để bán. Theo thông tin của ông Vi Phạt Seng Ma Ni, với 2 vụ lúa mỗi năm, năng suất gần 4 tấn/ha năm nào thu hoạch kém nhất thì cả bản cũng có khoảng 50 tấn gạo bán ra thị trường. Và con số này của năm 2011 là 150 tấn. Không chỉ có vậy, những năm gần đây thu nhập của bà con đã được nâng lên đáng kể nhờ vào việc tham gia lao động trong các nông trường, cty trồng cây công nghiệp. 72 người dân của bản làm công nhân trong nông trường cà phê mỗi năm có tổng thu nhập gần 400triệu kíp (trên 1 tỷ đồng VN), số công nhân làm theo thời vụ cũng thu về trên 200 triệu kíp (tương đương 540 triệu đồng VN). Nhiều hộ dân đã mua sắm được xe ô tô tải, xe công nông, máy cày.

Còn điều này cũng khiến chúng tôi hết sức bất ngờ là bản Căn Đon hiện có Chi bộ Đảng với 4 tổ đảng, 51 đảng viên. Định kỳ vào ngày 22 hằng, Chi bộ lại tổ chức sinh hoạt. (Ngày 22/3/1955 là ngày thành lập Đảng Nhân dân cách mạng Lào).

Chuyển về vị trí sinh sống mới, Nhà nước đã xây dựng cho bản một ngôi trường tiểu học khang trang. Vậy là trẻ em không còn thất học nữa, 100% trẻ em đến tuổi đều được đến trường. Người dân trong bản không còn phá rừng nữa, mọi người đã biết bảo vệ môi trường, nhà nào cũng có công trình vệ sinh bán tự hoại, nguồn nước giếng khoan luôn được bảo vệ sạch sẽ nhờ ý thức cộng đồng. Nhưng điều làm bà con vui nhất chính là phong tục tập quán, các nét văn hóa sinh hoạt tinh thần của dân tộc Katu vẫn được giữ nguyên, ngoại trừ kiến trúc nhà ở theo thiết kế của người Lào Lùm (nhưng mọi người đều thừa nhận họ hoàn toàn phù hợp và thích ứng được). Dân bản có nhà Sa – la - cuộn truyền thống để tổ chức các hoạt động mang tính cộng đồng (Theo cách gọi của dân tộc Katu ở Việt Nam là nhà Gưi), các hoạt động văn hóa như Lễ hội đâm trâu, Lễ hội mừng lúa mới hay các nếp sống, lao động vẫn không thay đổi.

Khi đến bản Căn Đon, được gặp nhiều người, tìm hiểu cuộc sống bà con các thành viên trong đoàn làm phim chúng tôi đều đặt ra câu hỏi: “Tại sao họ lại là được điều diệu kỳ ấy ?”. Chỉ đến khi đóng máy kết thúc buổi làm việc ông Vi Phạt Seng Ma Ni – Bí thư Chi bộ bản Căn Đon mới nói rằng: “không phải người dân Katu tự làm được, quan trọng là chúng tôi đã được Nhà nước chỉ đi đúng hướng”.