• Tweet

Cứ nhìn vào những công trình sách ảnh, phìm tài liệu và những bài viết của ông về Lào thì chắc ai cũng phải thốt lên trong lòng mình, sao lại có một người yêu Lào đến thế ! Bản thân tôi cũng thấy…ghen với ông! 

Ông say miền đất đến mức kỳ lạ và khám phá hết mình. Những người sống trên đất Lào như tôi cảm thấy rất ngỡ ngàng bởi cái nhìn tinh đời của Trần Duy Ngoãn. Tôi chợt nhớ lời một bài hát của nhạc sĩ Hoàng Thành có câu: “Tôi mến yêu đất nước Lào như yêu trái tim tôi…” chắc là để dành tặng những người như ông.

Người nghệ sĩ mà tôi muốn kể ở đây là Nghệ sĩ nhiếp ảnh, Nhà báo Trần Duy Ngoãn. Ông nói, chẳng thích viết về mình, chẳng cần khoe mẽ, đánh bóng mà làm gì. Ông bảo mình vì yêu đất Lào, cái nghiệp và lòng đam mê đã thôi thúc mình. Nhưng lẽ đời “Hữu xạ tự nhiên hương” mà, những dòng tôi viết đây cứ chảy ra bởi một niềm cảm phục.

Nhà báo, NSNA Trần Duy Ngoãn - Giám đốc, TBT Đài PTTH Nghệ An  trong hành trình thực hiện "Ký sự nước Lào" (Phần 2)

Đã hơn bốn mươi năm từ quân ngũ của một thời “Hoa lửa” Quảng Trị rồi gắn bó với nhiều chức vị từ huyện đến tỉnh, bề bộn với công việc nhưng niềm đam mê và cái tâm nghệ sĩ vẫn không một giây phút buông tha ông.

Thời làm biên tập ở Đài Phát thanh Truyền hình Nghệ An, tôi thường xuyên nhận được những bài viết từ huyện Thanh Chương gửi về với bút danh Trần Duy Ngoãn hoặc Trần Lan Anh. Hồi đó ông còn là Trưởng Phòng văn hóa huyện. Đến khi tôi nghe tin ông lên chức Phó Chủ tịch huyện, những bài viết vẫn cứ gửi về đều đặn, thậm chí mật độ dầy hơn. Rồi khi ông học xong văn bằng ba lớp Đại học báo chí tại chức, ông lại được cất lên chức Chủ tịch huyện, những bài báo gửi về vẫn đều đặn với bút danh Trần Lan Anh trìu mến. Ban biên tập chúng tôi hồi đó có người không biết ông đã thốt lên, cái ông Trần Lan Anh này, làm gì mà viết khỏe thế.

Một dịp, đoàn công tác của Sở văn hóa Nghệ An kết hợp Đài Phát thanh - Truyền hình Nghệ An có chuyến công tác tại Lào, qua vùng núi Bản Na-hỉn, một miền đá trùng điệp huyền ảo của tỉnh Bolykhamsay, đoàn đi một chặng xa, không thấy xe ông Ngoãn đâu, cả đoàn nháo nhác quay lại, thấy ông đang bò trên các mỏm đá chụp những hình ảnh của núi đá Bolykhămsay . Ông Cao Đăng Vĩnh, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao – Du lịch mắng vui: “Cái lão Ngoãn này, lần sau không thèm nhập đoàn với lão nữa. Làm mình hết hồn, tưởng xe lão bị kẹt ở đâu đó !”.

Trần Duy Ngoãn “vốn sẵn tính trời” đam mê tâm hồn nghệ sĩ từ thời ở huyện Thanh Chương. Không ai khuyên nhủ, không ai phê bình nếu như ông không làm việc ấy, vì ông đường đường là một vị Giám đốc – Tổng biên tập. Thế nhưng, ông vẫn cứ trằn ra với bao công việc chuyên môn của ngành, lăn xả hết mình vì cánh sóng,  như quên mọi sự. Ông bình dân đến nỗi thường chăm sóc mọi người trong những bữa ăn, trong từng chuyến công tác.

Ông đã viết hàng nghìn bài báo, ghi chép, ảnh báo chí và nghệ thuật. Sau những chuyến rong ruổi khắp miền quê nước Lào từ Bắc chí Nam, đến với những người nông dân vùng cao, những công nhân chăm sóc cao su ở tít tận Nam Lào. Ông đã ra mắt được một tập sách ảnh đồ sộ về “Đất nước Lào tươi đẹp” mà đến bây giờ vẫn đang là sản phẩm duy nhất của các nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam về Lào.

Nhà báo Bun -chom Vông- phết (Bounchom Vongphet), Tổng giám đốc Đài truyền hình Quốc gia Lào đánh giá: Qua sách ảnh của Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Duy Ngoãn, bạn bè Quốc tế sẽ thấy rằng đất nước Lào chúng tôi vô cùng tươi đẹp, có nền văn hóa phong phú và giầu bản sắc. Một đất nước đang trên đà phát triển trên những tầm cao mới… Như thế mới biết được những giá trị cao quý mà các anh hùng liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam đã đánh đổi cả cuộc đời của mình để giành lại cho các thế hệ người Lào. Điều đó chúng tôi không bao giờ quên. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Duy Ngoãn đã gửi cho chúng ta thông điệp đó.

Trong hai sê-ri phim “Ký sự nước Lào” gồm 50 tập mà Đài PT-TH Nghệ An phối hợp cùng Ban Truyền hình Tiếng Dân tộc (VTV5), Đài THVN (VTV) thực hiện mà ông là người cầm quân đi tác nghiệp đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bà con Việt kiều và bạn Lào.

Tôi được mời dự một buổi xem tivi rất đặc biệt, hiếm thấy, đó là buổi xem tivi tập thể của bà con kiều bào ta ở Lào, tại nhà ông Khamchan Siphanthong vì được thông báo VTV sẽ phát phim tài liệu ba tập “Tình Việt Lào”, một trong những bộ phim nằm trong seri phim “Ký sự nước Lào”. Hôm ấy, ông Khampien Synuanthong, Ủy viên ban thường vụ tỉnh ủy, Phó tỉnh trưởng tỉnh Xiêng-khoảng (Xiengkhuang), Lào, tập thể Ban chấp hành Tổng hội người Việt Nam tại Lào và các Hội thành viên Việt kiều cùng dự. Để có một buổi xem ti vi trên các kênh Truyền hình của Việt Nam đối với bà con Việt kiều ở Lào không phải là điều khó khăn, bởi mỗi nhà đều có chảo thu vệ tinh DTH các loại, nhưng xem ti vi tập trung như thế này bà con muốn cùng chia sẻ với nhau về những gian khổ một thời họ đã trải trong cuộc chiến tranh do Đế Quốc Mỹ gây ra đối với nhân dân 2 nước Việt Nam- Lào, cho dù đã đi vào quá vãng.

Ông Bounchom Vongphet – Tổng Giám đốc Truyền hình Quốc gia Lào đánh giá: Bộ phim này cho chúng ta thấy rằng, mối tình hữu nghị đặc biệt của 2 dân tộc  chúng ta được phản ánh chân thực bằng những câu chuyện có thật trong cuộc đời. Những câu chuyện có số phận rất cụ thể, đã toát lên giá trị  về những điều to lớn của mối quan hệ, liên minh chiến đấu giữa hai Dân tộc Việt Nam và Lào chúng ta. Đó là sự thật, đó là hình ảnh sinh động thay cho những lời bình hay nhất về mối quan hệ Việt- Lào hiếm có trên thế giới.

Phim đã khéo léo sử dụng thủ pháp ký sự kết nối với hồi tưởng lịch sử, cùng những nhân chứng sống, đã góp phần làm nên thắng lợi to lớn của cách mạng hai nước, chính những con người bình dị, nhân hậu và thủy chung ấy đã tạo nên sức mạnh của tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Lào mà trái đất này không nơi nào có được. Cũng chính vì tình cảm đó mà nNững ngày tác nghiệp làm phim “Ký sự nước Lào” đã để lại những dấu ấn khó phai mờ trong đồng nghiệp của Đài Truyền hình Quốc gia Lào. Nhà báo Hùm Phèng, Đài THQG Lào khoe với tôi anh được đi suốt dọc Bắc Lào với nhà báo Việt Nam Trần Duy Ngoãn đã học được ông nhiều điều thú vị.

Ông Hoàng Diểu, có tên Lào là Thong Philavong – Chủ tịch tổng Hội người Việt Nam tại Lào, sau khi xem phim đã nói: Bộ phim này đã làm cho tất cả bà con trong hội trường này rất xúc động. Phim không chỉ nói đến những điều  to tát mà kể chi tiết từng số phận, con người cụ thể, những người sống bên cạnh chúng tôi đây đã làm nên mối tình thủy chung và sự san sẻ giữa hai dân tộc, hai quân đội cũng như nhân dân các bộ tộc Lào và Việt Nam.

Với cảm nhận của một người Lào, ông Khampien Sinuanthong – Phó tỉnh trưởng  Xiengkhuang cho rằng: Xem phim này, các thế hệ mai sau sẽ ghi nhớ thêm về lịch sử và truyền thống của hai dân tộc chúng ta, đó là mối quan hệ đặc biệt, vô giá. Thông qua đó làm cho mọi người nhận thức thêm được bổn phận và trách nhiệm của mình đối với vận mệnh mỗi đất nước chúng ta. Trong thời gian tới, mỗi địa phương, mỗi tổ chức đoàn thể lại càng phải nêu cao hơn nữa trách nhiệm tuyên truyền lịch sử quan hệ đặc biệt của hai Đảng, hai đất nước cho mọi người hiểu và không bao giờ quên những giá trị truyền thống ấy.”

Nước Lào chỉ có hai mùa, khô và mưa. Bên mình đang rét cắt da cắt thịt, nhưng ở Lào trời vẫn nắng chang chang. Gọi là mùa mưa nhưng năm nay mưa hiếm hơn mọi năm. Các nhà khoa học Lào từng cảnh báo, biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng đến Lào một cách nghiêm trọng. Mùa khô, nhiều vùng quê hạn hán, chỉ có vùng thủ đô vẫn còn dồi dào nước. Ngoài con sông Mê kông chảy theo ven thành phố Viêng -chăn chia biên giới Lào- Thái, thì thành phố này còn có những vùng đầm quanh phía Bắc. Những vùng đầm ấy không chỉ là lá phổi cho đô thị Vientiane  mà còn là vựa cá cung cấp cho cư dân Viêng -chăn nguồn thực phẩm dồi dào. Không biết các đời vua Lào thời ấy đã bằng cách nào lại chọn được chỗ này để dời đô từ thành phố  Luông–pha-bang kiều diễm về đây. Năm 2020, cả nước Lào nô nức mừng đón đại lễ kỷ niệm bốn trăm năm mươi năm ra đời của thành phố Vientiane và cũng là thời khắc cả nước ta kỷ niệm một ngàn năm Thăng Long - Hà Nội.  Ngoài Vientiane thì nơi nào trên đất Lào cũng phải hứng chịu khí hậu khắc nghiệt. Nếu đang mùa mưa mà vào các bản vùng sâu, đường sụt thì rất khó ra. Thế mà Trần Duy Ngoãn đã lặn lội đến những miền đó. Ông say sưa chụp ảnh, say sưa ghi chép. Mỗi ngày lại có một phóng sự ảnh bề thế gửi về. Đều đặn như thế có khi cả tháng trời.

Vientiane có nghĩa đen là thành quách vững chãi hay Thành trăng rằm. Cho dù hiểu theo cách nào thì Vientiane đúng là một thành phố xinh đẹp, hiền hòa hội đủ các yếu tố Thiên- địa-nhân. Từ bên này thành phố nhìn qua sông Mekong là đất Thái Lan. Ta có thể thấy người và xe bên đất Thái đang hối hả chắc cũng lắm chuyện sinh kế. Cũng như Lý Công Uẩn chọn thành Thăng Long khi nhà vua nhận thấy đây là miền đất “Được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi Nam, Bắc, Đông, Tây, lại tiện hướng nhìn sông, tựa núi. Địa thế rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng” nên đã chọn làm kinh đô.

Thành trăng này cũng vậy, tiền nhân của người Lào đã có cái nhìn xa trông rộng. Đất Luangprabang tuy cổ kính mỹ lệ nhưng chỉ phù hợp cho các ngai vàng, còn đất Vientiane lại tiện lợi cho việc kinh bang tế thế, giao thương con cháu sau này. Nước Lào không có biển nhưng có con sông Mekong chạy dọc từ bắc chí Nam, chỉ cần qua cầu hữu nghị là đã sang đất Thái Lan. Chạy theo con đường mười ba thì Vientiane  muốn đến với vùng đất nào cũng thuận tiện. Con đường nối liền hành lang kinh tế Đông Tây, như các nước Việt Nam, Thái Lan, Cam pu chia, Miến Điện và các nước cận Đông. Trong tương lai Vientiane sẽ là trung tâm cho cả vùng Đông Nam Á. Hiện Vientiane đã có một cảng biển do Việt Nam dành giúp để thông thương với các nước trên thế giới đó là Vũng Áng, thuộc đất Hà Tĩnh. Chính phủ Việt Nam và Lào đã ký thỏa thuận cho phép Lào sử dụng Vũng Áng để giao thương thế giới. Vậy nên, các nhà tiền nhân của Lào chọn Vientiane là chí lý lắm.

Dọc các chợ nội thành được bày bán la liệt những thứ đặc sản vùng quê truyền thống khoái khẩu của người Lào như ếch, nhái, trứng kiến, cá lóc, lươn, nòng nọc, cá sông Mê- kông (Mekong), sông Nặm- Ngừm (Namngum)… Theo đó nhiều vô kể các loại cá nước ngọt mà tôi chưa biết tên được người dân lấy từ tứ xứ về.

Những lời tôi vừa kể đã có trong sách ảnh “Đất nước Lào tươi đẹp” và và trong phim “Ký sự nước Lào” ông Ngoãn đã thực hiện.

Nhà báo Lang Quốc Khánh (trái) - Trưởng Cơ quan đại diện VOV tại Lào trao tặng tập sách ảnh "Đất nước Lào tươi đẹp" cho ông Somsavat Lengsavad - Phó Thủ tướng thường trực, Chủ tịch Phân Ban hợp tác Lào - Việt Nam

Còn nữa, mỗi lần Trần Duy Ngoãn có điều kiện đi công tác sang Lào là mỗi lần góp nhặt, tích lũy những miền quê tươi đẹp, trù phú, những bản sắc văn hóa dân tộc Lào với gần năm mươi tộc người cũng được thể hiện trong tập sách ảnh và  năm mươi tập phim tài liệu của ông và các cộng sự đã thực hiện. Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng thường trực, Chủ tịch Phân Ban hợp tác Lào - Việt Nam; ông Somsavat Lengsavad nhận xét về cuốn sách ảnh của Nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà báo Trần Duy Ngoãn như sau:  Sách ảnh “Đất nước Lào tươi đẹp” của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Duy Ngoãn chứng tỏ rằng đồng chí rất am hiểu và yêu đất nước Lào. Nếu chỉ là người chụp ảnh thôi thì sẽ khôngđược  như thế này. Nghệ sĩ đã có cái nhìn rất sâu sắc về đất nước Lào chúng tôi, nhìn vào đây người xem đã có thể cảm nhận  toàn diện về cuộc sống cũng như văn hóa Lào, đất nước và con người Lào. Rất cảm ơn đồng chí Trần Duy Ngoãn, mong đồng chí có thật nhiều những bức ảnh đẹp về đất nước Lào. Trong này có nhiều ảnh về Luông-pha-bang (Luangphabang) Tôi rất khâm phục nghệ sĩ, vì Luông-pha-bang  là quê hương của tôi. Tập sách ảnh này rất có ý nghĩa trong năm đoàn kết hữu nghị Việt Nam- Lào  2012; kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ Ngoại giao và 35 năm  ký Hiệp ước hữu nghị và Hợp tác toàn diện Việt Nam –Lào - Phó Thủ tướng Lào Sổm- sa -vạt Lêng -sa -vát đã ký vào một đề tặng như vậy.

(Vientiane, kỷ niệm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6)

(Lang Quốc Khánh)