• Tweet

Đồng chí Võ Thúc Đồng từng là Chủ nhiệm Chính trị Liên khu IV; từng Bí thư Tỉnh ủy của 3 tỉnh, trong đó có Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An những năm 1959-1971; Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của nước ta tại Liên Xô, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, Trưởng Ban Nông nghiệp Trung ương; được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và nhiều phần thưởng cao quý khác...Hiện nay, chúng ta chưa có một công trình nào để ghi nhớ người lão thành cách mạng "đã có công lao to lớn đặc biệt xuất sắc, đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc". 

Đồng chí Võ Thúc Đồng sinh tháng 9 năm 1914 tại xã Thanh Ngọc, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An - Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng các khóa III, IV; nguyên đại biểu Quốc hội các khóa  III và IV; đã giữ các chức vụ Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Bình, Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An; Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại Liên Xô; Chủ nhiệm Ủy ban Nông nghiệp Trung ương; Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp; Trưởng ban Nông nghiệp Trung ương.

Khi còn là học sinh trường Pháp Việt - Thanh Chương, Võ Thúc Đồng đã tham gia vào Hội Xích Sinh, một tổ chức bán vũ trang của Tự vệ Đỏ (còn gọi là Xích vệ) được thành lập trong tầng lớp thanh niên học sinh yêu nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tháng 10 năm 1930, Võ Thúc Đồng được đặc cách kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương khi mới 16 tuổi, sinh hoạt tại chi bộ Kim Tinh, làng Yên Lạc thuộc liên chi Giáp Tuất, tổng Đại Đồng. Võ Thúc Đồng là một trong những Ủy viên Thường vụ Đoàn Thanh niên Cộng sản huyện Thanh Chương, dẫn đội Tự vệ Đỏ làng Yên Lạc trấn áp Phó tổng Lê văn Dạng ở Lạng Khê.

Khi Tỉnh ủy Nghệ An và Huyện ủy Thanh Chương về đóng tại làng Yên Lạc, Võ Thúc Đồng làm liên lạc và tham gia công việc ấn loát cho cơ quan đảng.

Cuối năm 1931, khi phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh bị đàn áp, ông cùng nhiều đồng chí khác bị chính quyền thực dân Pháp bắt giam ở nhà lao Vinh sau đó bị đày đi Lao Bảo rồi đày ra Côn Đảo.

Tại Côn Đảo, đầu tiên ông bị giam ở Banh I (Lao I). Đây là trại giam lớn và cổ nhất ở Côn Đảo, được thực dân Pháp xây dựng từ năm 1892. Tại nhà giam này, trong thời điểm đó còn có các đồng chí Lê Hồng Phong, Lê Duẩn, Tôn Đức Thắng, Phạm Hùng, Lê Đức Thọ, Ngô Gia Tự, Lê Văn Lương, Nguyễn Duy Trinh... Suốt 13 năm sống ở "địa ngục trần gian", người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi Võ Thúc Đồng luôn nêu cao tấm gương bất khuất, trung kiên, một lòng theo Đảng. Bọn cai ngục coi Võ Thúc Đồng là một trong những người tù "cứng đầu" nên đã dùng nhiều nhục hình tra tấn dã man nhưng không khuất phục được người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi.

Tháng 8 năm 1945, Cách mạng Tháng Tám thành công, Côn Đảo được giải phóng. 5 giờ chiều ngày 22-9-1945, Võ Thúc Đồng cùng với gần 2.000 chiến sĩ cách mạng trở về đất liền.

Trở về đất liền, ông tiếp tục đảm đương nhiều cương vị công tác quan trọng của Đảng ở nhiều địa phương phía Nam: là Tỉnh ủy viên Tỉnh ủy Biên Hòa, Tỉnh ủy Phú Yên; Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum (tháng 3 năm 1946).

Đầu năm 1949, khi chiến trường Bình Trị Thiên có những chuyển biến quan trọng. Để tập trung sự lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, ngày 18-4-1949, Bộ Tư lệnh Liên khu IV quyết định thành lập đơn vị chủ lực Trung đoàn 18 làm nòng cốt phát triển chiến tranh nhân dân, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Quảng Bình bước sang một giai đoạn mới.

Trung đoàn 18 có hai tiểu đoàn 436 và 274, 3 đại đội độc lập, 1 đại đội trinh sát, 1 đại đội liên pháo và 2 trung đội công binh. Ông được cử làm Chính ủy Trung đoàn, ông Phùng Duy Phiên được chỉ định làm Trung đoàn trưởng, ông Nguyễn Hòa làm Trung đoàn phó.

Lịch sử của Trung đoàn 18 gắn liền với vùng đất Quảng Bình và chiến trường Bình Trị Thiên khói lửa với những chiến công hiển hách suốt những năm chống Pháp và sau này tiếp tục cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đến nay, nhiều thế hệ cán bộ của Trung đoàn vẫn không quên hình ảnh thân thiết của người Chính ủy đầu tiên: Võ Thúc Đồng.

Tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Bình năm 1949, đồng chí Võ Thúc Đồng được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy. Ông đã cùng với tập thể Tỉnh ủy lãnh đạo, chỉ đạo các lực lượng vũ trang, nhân dân các địa phương nổi dậy trong phong trào "Quảng Bình quật khởi", giành nhiều thắng lợi quan trọng.

Đầu năm 1951, do yêu cầu của cách mạng, ông được Trung ương điều ra làm Phó Bí thư Liên khu ủy Liên khu IV, Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tư lệnh Quân khu 4. Trong chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, Võ Thúc Đồng còn kiêm Bí thư Ban cán sự, Chính ủy các lực lượng bộ đội tình nguyện ở Mặt trận Trung Lào.

Trong thời gian làm Chính ủy Mặt trận, ông đã cùng với Tư lệnh Khăm Tày chỉ huy lực lượng Liên quân Lào - Việt, mở nhiều trận tiến công, giải phóng nhiều vùng ở Trung Lào; phối hợp với chiến trường chính Bắc Bộ, tạo thành thế liên hoàn chiến lược, góp phần giành thắng lợi quyết định trong chiến dịch Điện Biên lịch sử.

Với một tầm nhìn chiến lược, chính trong thời gian này, ông đã đề xuất một vấn đề quan trọng là mỗi tỉnh của Liên khu IV phải kết nghĩa, giúp đỡ một tỉnh của nước Bạn Lào để xây dựng và củng cố tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt Việt - Lào lâu dài.

Sau ngày hòa bình lập lại ở miền Bắc, cuối năm 1958, đầu năm 1959 ông được điều về làm Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An.

Đồng chí Võ Thúc Đồng năm 1967

Trong thời gian dài ở Nghệ An (từ năm 1959 đến năm 1971), ông đã cùng tập thể Tỉnh ủy lãnh đạo quân và dân Nghệ An khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế, cải tạo XHCN. Trong thời kỳ giặc Mỹ đánh phá miền Bắc, cán bộ và nhân dân Nghệ An thường xuyên bắt gặp phong thái tự tin, quả quyết của Bí thư Tỉnh ủy Võ Thúc Đồng. Ông có mặt hầu hết các tuyến đường trọng điểm, đảm bảo giao thông, kiểm tra từng mố cầu, bến phà, đường kéo pháo vào trận địa. Ngoài lãnh đạo chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, ông còn hết sức quan tâm đến việc học tập của con em, việc chữa bệnh cho nhân dân, việc bảo đảm an ninh trật tự xã hội, việc xây dựng phong trào văn hóa, văn nghệ, việc sử dụng và chăm lo sự phát triển tài năng của trí thức, văn nghệ sĩ.

Gia đình đồng chí Võ Thúc Đồng năm 1971

Ông được Trung ương Đảng cử làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của nước ta tại Liên Xô (nhiệm kỳ 1972-1974) sau khi Bạn tù Côn Đảo Nguyễn Thọ Chân kết thúc nhiệm kỳ. Người kế nhiệm ông cũng là cựu tù chính trị Côn Đảo - Nguyễn Hữu Mai. Cả ba ông trên cương vị Đại sứ, đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước giao phó, thắt chặt mối quan hệ hữu nghị với nhân dân Liên Xô, tranh thủ có hiệu quả sự giúp đỡ của Liên Xô cho cách mạng Việt Nam, cho chiến thắng 30-4-1975, thống nhất đất nước.

Sau khi về nước, ông chuyển sang làm việc tại Uỷ ban Nông nghiệp Trung ương - là cơ quan quan trọng về công tác lương thực và nông nghiệp trong những năm 1970 khi nông nghiệp đóng vai trò trọng yếu trong nền kinh tế vừa thoát ra khỏi cuộc kháng chiến chống Mỹ, được thành lập trên cơ sở hợp nhất Bộ Nông nghiệp, Bộ Nông trường và Ban Quản lý Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp. Chủ nhiệm đầu tiên của Ủy ban là ông Hoàng Anh Phó Thủ tướng Chính phủ. Ông làm Quyền Chủ nhiệm Ủy ban (từ tháng 11 năm 1974-1975), làm Chủ nhiệm Ủy ban (hai năm 1975-1976).

Năm 1976, Ủy ban Nông nghiệp Trung ương đổi tên thành Bộ Nông nghiệp, ông giữ chức vụ Bộ trưởng kiêm Bí thư Đảng đoàn Bộ (1976 – tháng 7-1977), sau đó làm Trưởng ban Nông nghiệp Trung ương (1977-1982).

Ông là một trong những cán bộ được Đảng tin cậy giao cho gánh vác các trọng trách khác nhau và đều hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao phó. Suốt một đời cống hiến cho cách mạng, Võ Thúc Đồng luôn hoàn thành trọng trách của mình trên các tất cả lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại giao.

Năm 1986 ông nghỉ hưu, sống tại nhà số 5, ngõ 4C, phố Đặng Văn Ngữ, quận Đống Đa, TP Hà Nội.

Ông từ trần hồi 16h57’ ngày 27-3-2007 tại Bệnh viện Hữu nghị - Hà Nội. Đảng, Nhà nước ta đã tổ chức trọng thể lễ truy điệu và an táng tại nghĩa trang Mai Dịch, Hà Nội, hưởng thọ 93 tuổi.

Với những thành tích cống hiến trên nhiều lĩnh vực, Ông đã được tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước ta và các nước bạn. Đặc biệt, năm 2007, ông được truy tặng Huân chương Sao vàng "vì đã có công lao to lớn đặc biệt xuất sắc, đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc".

Trong những ngày này, làng Yên Lạc - Thanh Ngọc, Thanh Chương đang chuẩn bị tổ chức các hoạt động kỷ niệm 100 ngày sinh của Võ Thúc Đồng - người con ưu tú của quê hương.

Nhà bà Đồ Yến - Thân mẫu của ông, nhà thờ họ Võ... nơi từng diễn ra hoạt động của Tỉnh ủy Nghệ An thời bình minh có Đảng, vẫn còn lưu giữ những nét cổ xưa, bình dị, khiêm nhường, không khác gì những hộ dân bình thường và những dòng họ khác. Chỉ khác chăng đó là địa chỉ đỏ, niềm tự hào của cán bộ, đảng viên, nhân dân một miền quê luôn thủy chung, son sắt với Đảng, với cách mạng.

Đồng chí Võ Thúc Đồng - một lão thành cách mạng, một người từng có một "tuổi thơ cầm cố", người cộng sản kiên trung "cứng đầu", 13 năm kiên cường trong địa ngục Côn Đảo cùng các bậc cách mạng đàn anh, những lãnh tụ của Đảng; người có nhiều đóng góp xuất sắc trên các lĩnh vực đã đi vào cõi vĩnh hằng. Để ghi nhớ công lao của đồng chí và góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, thiết nghĩ, Tỉnh cần có chủ trương gắn tên ông với một con đường, tên trường có ý nghĩa; đặc biệt là có chủ trương xếp hạng, tôn tạo cụm di tích nhà bà Đồ Yến, nhà thờ họ Võ, đình Yên Lạc (Thanh Ngọc) - những địa chỉ từng gắn với Tỉnh ủy Nghệ An từ những năm sôi động của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh./.

(Đặng Anh Dũng)