• Tweet

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, DQTV Nghệ An luôn kề vai sát cánh cùng bộ đội chủ lực, vừa đánh giặc, vừa lao động sản xuất, bảo vệ làng xã, tổ chức các đợt dân công hỏa tuyến, vận tải, tiếp lương cho các mặt trận Điện Biên Phủ, chiến trường Lào. Trong kháng chiến chống đế quốc Mĩ, DQTV Nghệ An luôn là nòng cốt của thế trận chiến tranh nhân dân, đặc biệt là thế trận phòng không nhân dân chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của kẻ thù, lập nên những chiến công hiển hách.

Đội dân quân xã Diễn Hùng, huyện Diễn Châu lần đầu tiên dùng súng bộ binh bắn rơi máy bay Mỹ trên miền Bắc (năm 1965)

Trong đó, phải kể đến những chiến công nổi bật như: DQTV Nghệ An đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực đã giành chiến thắng ngay trong trận đầu, góp phần cỗ vũ động viên quân và dân cả nước chiến thắng cuộc chiến tranh phá hoại của không quân và hải quân Mĩ. Để tiến hành leo thang chiến tranh đánh phá hậu phương miền Bắc, Mỹ đã dựng lên cái gọi là “Sự kiện Vịnh Bắc Bộ”, 12 giờ 30 phút ngày 5 tháng 8 năm 1964, địch sử dụng 64 lần chiếc máy bay ném bom, bắn phá dữ đội cảng Cửa Hội, Vinh- Bến Thủy, kho xăng dầu Vinh (Nghệ An), cảng Gianh (Quảng Bình), Lạch Trường (Thanh Hóa) và thị xã Hòn Gai, Bãi Cháy (Quảng Ninh). Với tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, ngay trong đợt đánh trả đầu tiên, DQTV Nghệ An và các lực lượng phòng không nhân dân đã bắn rơi một máy bay của Mỹ. Đây là chiếc máy bay đầu tiên trong số 8 máy bay Mỹ bị bắn rơi trong ngày 5 tháng 8 năm 1964 ở miền Bắc nước ta, tạo nên khí thế phấn khởi, ý chí quyết tâm cao cho quân và dân cả nước trong nhiệm vụ chống chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của Đế quốc Mỹ.

Dân công hỏa tuyến tỉnh Nghệ An vận chuyển lương thực, vũ khí phục vụ chiến dịch Hòa Bình năm 1952

Đặc biệt, với 4 viên đạn súng trường, tổ dân quân 4 người của xã Diễn Hùng, huyện Diễn Châu do đồng chí Tô Đức Hùng chỉ huy, bắn rơi 1 chiếc máy bay A4. Đây là lần đầu tiên, lực lượng dân quân tự vệ đã độc lập chiến đấu, bắn rơi máy bay phản lực Mỹ bằng súng bộ binh, mở đầu phong trào dùng súng bộ binh bắn máy bay Mỹ trên toàn miền Bắc. Với chiến công này, tổ dân quân xã Diễn Hùng được tặng thưởng Huân chương chiến công hạng Nhất. Chiến công đó đã góp phần củng cố và khơi dậy niềm tin trong nhân dân và dân quân, tự vệ, góp phần đập tan luận điệu tuyên truyền dọa dẫm về uy thế của không lực Hoa Kỳ.

Dân quân xã Thanh Xuan, huyện Thạnh Chương bắn rơi máy bay Mỹ năm 1968

Trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu xuất hiện nhiều tấm gương dũng cảm của tập thể và cá nhân DQTV thể hiện rõ tinh thần quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược, ý chí quết tâm bảo vệ quê hương. Tiêu biểu trong số đó là Tổ tự vệ bắn máy bay của công nhân cảng Bến Thuỷ; Tự vệ trường Đại học sư phạm Vinh; Đồn công an vũ trang nhân dân Cửa Hội; Tổ tự vệ chiến đấu ở cảng Bến Thủy gồm có Phan Quang Ngô, Nguyễn Quang Chung và Nguyễn Quang Thông đã chiến đấu rất ngoan cường, dũng cảm. Mặt dầu bị thương nặng nhưng đồng chí Chung vẫn không rời vị trí, bám trận địa chiến đấu. Ngày 31/ 3/ 1965, dân quân xã Nghi Thủy và trận địa trực chiến Công an nhân dân vũ trang Cửa Lò đã phục kích bắn rơi 1 chiếc máy bay F105 tại điểm cao 200, huyện Nghi Lộc. Các lão dân quân Diễn Kim, Diễn Châu, tuy tuổi đã cao nhưng vẫn hăng hái tham gia chiến đấu, đã lập chiến công xuất sắc bắn rơi một máy bay Mỹ (ngày 19/1/1968)...

Lão dân quân Ngô Ái, xã Diễn Kỷ, Diễn Châu đang kể lại chien công bắn rơi máy bay địch với phóng viên ngay tại vị trí chiến đấu năm xưa

Lão dân quân Ngô Ái, xã Diễn Kỷ, Diễn Châu nhớ lại: “Ngày 3/3/1965, tôi và đồng chí Ngô Gườm đi nhận khẩu Trung liên ở huyện đội về. Vừa tới Cầu Bùng thì có 2 máy bay địch từ hướng biển vào ở tầm thấp. Chớp thời cơ, tôi quỳ xuống làm giá súng cho đồng chí Ngô Gườm bắn. Với 6 viên đạn trung liên, chúng tôi đã bắn cháy 1 máy bay trinh sát của địch, sau đó rơi tại Tào Sơn, Anh Sơn. Chiến công này của hai anh em tôi đã được Bộ tư lệnh QK4 khen ngợi, đồng chí Ngô Gườm được Nhà nước thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, còn tôi được Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen...”.

Trong số máy bay bị ta bắn rơi năm 1965 tại Nghệ An, có chiếc máy bay bị bắn rơi đầu tiên trên miền Bắc (5-8-1965), có chiếc bị bắn rơi thứ 300 trên miền Bắc (27-5-1965), chiếc máy bay thứ 500 bị bắn rơi trên miền Bắc (29-8-1965). Nhân dịp chiếc máy bay thứ 100 của Mỹ bị quân và dân miền Bắc bắn rơi, Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng cờ thưởng luân lưu “Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”. Cùng với Quảng Bình, Nghệ An vinh dự là một trong hai tỉnh đầu tiên được ghi tên và lưu giữ lá cờ thưởng của Bác Hồ.

Các nữ chiến sĩ dân quân Làng Đỏ, phường Hưng Dũng, TP Vinh tham gia diễu duyệt đội ngũ trong Lễ ra quân huấn luyện

Trong 2 cuộc chiến tranh phá hoại (từ 1964 đến 1973), bất chấp hành động tàn bạo của Mỹ, vượt lên những đau thương mất mát, phát huy tinh thần dũng cảm kiên cường quân và dân Nghệ An đã chiến đấu hơn 5.000 trận, bắn rơi 553 máy bay Mỹ (là địa phương đứng thứ hai trên toàn miền Bắc về bắn máy bay Mỹ), trong đó lực lượng DQTV bắn rơi 46 chiếc máy bay địch. Lực lượng DQTV đã phối hợp với bộ đội pháo binh chiến đấu 190 trận với tàu chiến địch, bắn chìm, bắn cháy 36 chiếc tàu chiến, tàu biệt kích của Mỹ ngụy (đứng thứ 4 trên miền Bắc về số lần tiêu diệt tàu địch). Tiêu biểu như dân quân biển xã Quỳnh Long, huyện Quỳnh Lưu đã bắn cháy nhiều tàu chiến và máy bay của địch...

Trung đội dân quân biển Ban CHQS thi xã Cửa Lò luyện tập bài bắn trên biển

Ông Bùi Sĩ Hậu, nguyên Tiểu đội trưởng dân quân biển xã Quỳnh Long, năm nay đã 76 tuổi nhớ lại: “Trước khi ra khơi, tất cả dân quân chúng tôi đều được truy điệu sống. Biết chết nhưng vẫn đi bởi với những ngư dân làm nghề biển như chúng tôi thì biển không chỉ là miếng cơm, manh áo, mà còn là một phần máu thịt của quê hương nên phải chiến đấu để bảo vệ, giữ gìn...”. 

Lực lượng DQTV Nghệ An còn tham gia hàng triệu ngày công để mở đường, rà phá bom mìn, ngư lôi, thủy lôi, lấp hố bom trên các trọng điểm, giữ vững huyết mạch giao thông thông suốt, đảm bảo sự chi viện của hậu phương miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Nổi bật trên trận chiến chống lại bom đạn quân thù, bảo đảm giao thông vận tải là các tập thể, cá nhân phá bom giỏi như Đội công binh Nghi Lộc, Tổ dân quân nữ xã Nghi Phương (Nghi Lộc), “Đội thép” xã Nam Đông (Nam Đàn), Tổ dân quân xã Thanh Lĩnh (Thanh Chương)...Dân quân Nguyễn Đình Thúy (xã Thanh Ngọc, Thanh Chương) đã phá được 100 quả bom các loại, dân quân Nguyễn Trọng Được (Xã Hưng Vịnh, Hưng Nguyên) phá được 70 quả bom, được vinh danh là “Dũng sỹ phá bom”. Tự vệ Nguyễn Văn Minh (Thành Phố Vinh), dân quân Chu So xã Đà Sơn (Đô Lương) dũng cảm, thông minh, tìm mọi cách để phá bom nhanh nhất, an toàn, kịp thời giải phóng giao thông. Những công nhân giao thông phà Bến Thủy đã quả cảm bám trận địa giữ phà luôn thông và là nơi khởi đầu “làm cọc tiêu sống dẫn đường xe ra tiền tuyến”...

Huấn luyện dân quân năm thứ nhất tại Diễn Châu

Đất nước hòa bình, thống nhất, lực lượng DQTV Nghệ An vừa hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, tích cực tham gia các hoạt động phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, phòng chống bão lụt và cháy rừng trên địa bàn. Đồng thời tích cực lao động sản xuất, làm giàu chính đáng cho gia đình, góp phần tích cực xây dựng quê hương, đất nước.

Tự vệ Nhà máy toa xe Vinh huấn luyện bắn pháo 37 ly

Đến nay, toàn tỉnh có 965 đơn vị DQTV, trong đó có 480 đơn vị dân quân, 485 đơn vị tự vệ, với đủ các quân binh chủng. Tỉ lệ dân quân toàn tỉnh đạt 1,4% dân số. Tỉ lệ đảng viên trong dân quân đạt 27,8%. Đội ngũ cán bộ quân sự xã, phường, thị trấn được đào tạo cơ bản tại các trường quân sự. Bốn Tiểu đội dân quân thường trực tại 4 xã biên giới (xã Nậm Cắn, Nậm Càn huyện Kỳ Sơn; xã Tam Hợp huyện Tương Dương; xã Tri Lễ huyện Quế Phong) đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội biên phòng, công an tham gia tuần tra, bảo vệ an ninh và chủ quyền biên giới. Toàn tỉnh có12 Trung đội và 7 Tiểu đội dân quân biển (thuộc các huyện Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Nghi Lộc, thị xã Hoàng Mai, Cửa Lò) đã phối hợp chặt chẽ với ngư dân và các lực lượng chức năng (Biên phòng, Hải quân, Cảnh sát biển…) góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Bộ CHQS tỉnh đã xây dựng thí điểm được 6 chi bộ quân sự (các xã Nậm Cắn, Nậm Càn huyện Kỳ Sơn, xã Tam Hợp huyện Tương Dương, xã Tri Lễ, Quế Sơn huyện Quế Phong) nhằm tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy địa phương để nâng  cao chất lượng hoạt động quân sự, quốc phòng địa phương trên địa bàn….

Phút giải lao trên thao trường của các nữ chiến sĩ dân quân huyện Diễn Châu

Đại tá Hà Tân Tiến, Ủy viên Thường vụ, Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh cho biết: “Với những thành tích to lớn trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu và lao động sản xuất hơn 80 năm qua, đến nay, lực lượng DQTV Nghệ An đã có 10 tập thể và 3 cá nhân trong được Đảng- Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT ND và nhiều phần thưởng cao quý khác. Tiêu biểu như Tự vệ Sở giao thông vận tải, Tự vệ công ty xăng dầu Nghệ Tĩnh, Ban CHQS phường Hưng Dũng, Thành phố Vinh; Ban CHQS phường Nghi Hương, Cửa Lò; Ban CHQS xã Vĩnh Thành, Yên Thành… Các cá nhân Anh hùng LLVTND Lê Đăng Tới, Nguyễn Bá Vanh, Và Tồng Khư, Liệt sĩ Trần Bá Công…Lực lượng DQTV Nghệ An đã xây đắp nên truyền thống tốt đẹp: “Tinh thần yêu nước nồng nàn, tận trung với Đảng, tận hiếu với dân, chiến đấu dũng cảm thông minh, lao động cần cù sáng tạo”…

(Nguyễn Phong Quang)

*Tài liệu tham khảo: Lịch sử Đảng bộ Quân sự tỉnh Nghệ An (1945 – 2005), Nhà xuất bản QĐND, Hà Nội, năm 2000