• Tweet

Tương truyền, võ Nhất Nam trước đây thường được gọi là võ Hét, vốn là một phái võ thuần việt vẫn được nhiều người dân đàng trong luyện tập. Thời nhà Hồ, võ Hét được sử dụng ở chốn cung đình để bảo vệ vua chúa... Thời Tây Sơn, khi vua Quang Trung hành binh qua vùng Thanh Nghệ Tĩnh, nhiều tay hiệt kiệt Nhất Nam đã gia nhập đội quân của ông tiến ra đại phá quân Thanh.

Sự ra đời của phái võ này bắt nguồn từ cuộc chiến sinh tồn với muông thú, giặc giã của người dân địa phương. Toát lên qua các đường quyền, ngọn cước là tinh thần “nhại công”, có nghĩa là bắt chước cái tinh túy của muôn loài, như võ sư Ngô Xuân Bính đã giải thích: “Thuật biến tạo cái tinh của trời đất là Quyền. Muôn sinh mạnh bởi cái riêng, tính hấp lực và chi tồn cũng ở tại cái riêng, muôn vật hoá tồn cũng chính nhờ cái riêng”.

Từ cái ý ấy mà người xưa “bắt nhại” cái mạnh của nuông thú; Cái mềm dai của giống dây rừng; sắc bén của cật tre nứa; xù cứng gân guốc của cội mai; nhanh khéo của giống khỉ, vượn; quằn quại trói riết của rắn, trăn; dai dẳng lầm lỳ của gấu; hùng dũng vũ bão của hổ, voi; nét uyển chuyển mềm mại của báo, mèo... để sáng chế thành Võ.

Võ Nhất Nam trên đất Nghệ An

Võ Nhất Nam được đúc kết, sáng tạo dựa trên sự vận hành của khí huyết, những đặc điểm tâm - sinh lý và cơ chế vận động cơ bắp của con người, huy động tối đa sức mạnh của bản thân và lợi dụng sức mạnh của địch để đánh. Môn phái có hệ thống môn công khá đồ sộ, toàn diện, gồm đủ cả quyền, binh khí và công phu luyện ngoại, nội… với các bài tập đặc thù, đòn thế có tính liên tục để luyện các môn công như tay xà, tay trảo, tay đao, tay quyền... hoặc đặc dị hơn là các bài “Ma quyền”, “Ảo quyền”, “Vân vũ quyền”. Về binh khí, ngoài các bài kiếm, côn, rìu, song nguyệt... Phương pháp và những bài luyện tập này lưu chứa những thủ thuật tinh tế và khoa học, giúp cho người tập rèn luyện bản lĩnh vững vàng, trí cảm sáng suốt, khả năng phản xạ nhạy bén, cử động của chân tay linh hoạt, chính xác.

Nhất Nam là môn võ của dân Nam, với đặc điểm thể tạng nhỏ bé hơn người phương Bắc, nên tinh thần đối kháng dựa trên sự nhanh nhẹn, lấy tránh né, kéo tỳ, triệt lực, hấp lực để phản đòn vào các huyệt đạo trọng yếu như mắt, hạ bộ là chính, không chủ trương đối lực. Nguyên lý ấy chính là đúc kết tinh diệu của nghệ thuật quân sự: “Lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”.

Bên cạnh những bài quyền ngọn cước là hệ thống lý luận về tâm pháp, yếu pháp làm nền tảng cho luyện tập, giao đấu và đối nhân xử thế của phái võ. Các võ sư Việt cổ quan niệm võ thuật không phải là bạo lực, mà là Đạo tu thân. Nhờ luyện võ mà người học đạt đến chữ “tĩnh” trong tâm, bình đẳng, mà hoà đồng cùng thiên nhiên, trân trọng vạn vật. Thái độ ứng xử này là nền tảng của tinh thần thượng võ, nghĩa hiệp, yêu quê hương, con người, sẵn sàng xả thân vì nghĩa lớn.

Họ Ngô Xuân ở thành phố Vinh (Nghệ An) là một trong những hậu duệ gia phái Nhất Nam ngày xưa. Nhất Nam là tên gọi được đặt bởi chưởng môn Ngô Xuân Bính - sau khi thống nhất các chi phái, cùng hướng về cội nguồn võ Hét. Chữ “Nhất” ở đây có nghĩa là “quy tụ, lôi kéo” – thống nhất lòng người.

Mở lò võ trên địa bàn thành phố Vinh lúc đó là một dụng ý lớn của anh em dòng họ Ngô Xuân với khát khao đưa võ Nhất Nam trở về đúng nơi đã từng sinh ra nó. Và  không hổ danh là đất võ, chỉ sau 3 tháng tập luyện, những tài năng bẩm sinh của võ thuật truyền thống đã xuất hiện. Quá vui mừng, sau khi võ sư Ngô Xuân Bính đi phát triển môn phái ở nhiều nước trên thế giới thì võ sư Ngô Xuân Nhuần, Ngô Xuân Vĩ là anh và em trai của ông đã mở thêm một lớp học tại nhà riêng, lớp học không thu tiền chỉ nhằm mục đích đào tạo những hạt nhân kế cận cho làng võ.

Và trong lớp võ học nâng cao ấy, cậu học trò nhỏ có tên cuối cùng trong danh sách tuyển chọn. Bùi Duy Vinh đã thể hiện rõ cái duyên với Nhất Nam của mình. Để rồi sau này, trong hành trình đưa Nhất Nam phát triển trên đất Nghệ, anh là một dấu ấn quan trọng. Là một trong những học trò thuộc thế hệ đầu tiên khi anh em họ Ngô Xuân mở lớp. Bùi Duy Vinh vẫn đam mê cháy bỏng với bộ môn võ cổ truyền này và nuôi ước mơ đưa Nhất Nam phát triển mạnh ở đất Nghệ.

Cơ hội đến trong đại hội TDTT các dân tộc Việt Nam năm 1991, đội quân không chuyên của Nghệ An đã có những tấm huy chương đầu tiên. Riêng Vinh dù chưa đạt thành tích nhưng chuyến đi đã cho Vinh một trải nghiệm và anh nhận ra: “võ thuật không chỉ là niềm đam mê mà còn  nghiệp của mình”. Rồi năm 1996, cũng trong Đại hội TDTT các dân tộc Việt Nam Bùi Duy Vinh chiến thắng giòn giã trước một đối thủ rất mạnh là Bùi Văn Thiều (Quảng Ngãi), VĐV từng bốn năm liên tiếp vô địch võ cổ truyền toàn quốc. Huy chương vàng năm đó đã chính thức ghi tên Nghệ An trong một giải thi đấu võ thuật lớn của quốc gia. Đây cũng là bước ngoặt để năm 1998 Nghệ An có quyết định chính thức thành lập đội tuyển võ thuật cổ truyền. Đến nay nhiều đội tuyển của tỉnh như: Quyền Anh, Võ cổ truyền, Kick – Boxing, Pencak Silat, Wushu trở thành những đội mạnh của toàn quốc. Hàng chục giải vàng, giải bạc của thể thao Nghệ An đều có dấu ấn của võ sư Bùi Duy Vinh với một thế hệ vàng các học trò  nổi tiếng như Dương Trọng Bình; Lê Tuấn Dũng; Bùi Duy Tuấn,…

 “Tận cùng của võ là văn” đó chính là cái đích để các thế hệ học trò của môn phái như Bùi Duy Vinh phấn đấu và hoàn thiện mình. Dù rất bận rộn với công việc nhưng võ sư Bùi Duy Vinh vẫn dành chút thời gian ít ỏi của mình để lên lớp với các học trò nhí ở câu lạc bộ võ miếu Hồng Sơn. Câu lạc bộ võ Nhất Nam tuy nhỏ nhưng là một sự  khởi đầu để anh tiếp tục thực hiện lời hứa của mình với các thầy giáo ngày xưa. Đây sẽ là cơ sở để Vinh thành lập một câu lạc bộ võ thuật riêng trong tương lai, dạy cho các cháu sức khỏe và bản lĩnh sống vững vàng, tinh thông là điều mà anh cũng như những người theo phái võ Nhất Nam sẽ hướng tới.

Hôm nay, các học trò thế hệ đầu tiên của môn phái Nhất Nam lại gặp mặt đông đủ trong ngôi nhà của anh em Võ sư Ngô Xuân Nhuần và Ngô Xuân Vĩ. Ôn lại kỷ niệm xưa trong những ngày gian khổ rèn luyện dưới võ đường. Cũng là lần họ trở về để dâng lên những người thầy đầu tiên của mình bó hoa tươi thắm, khi sau một thời gian dài bôn ba xây dựng môn phải ở nước ngoài nay họ tình nguyện trở về quê hương, mở võ đường luyện tập cho các cháu, lớp mầm non kế cận của làng võ Nhất Nam. Sự trở lại bằng niềm đam mê chảy bỏng rằng phải cùng với các thế hệ học trò của mình gây dựng và phát triển bộ môn võ cổ truyền này, đưa nó trở về nguyện vẹn là một giá trị văn hóa phi vật thể quý báu của quê hương xứ nghệ nói riêng - Việt Nam nói chung.

Nói tới làng võ Việt Nam hiện nay bên cạnh những phái võ có nguồn gốc từ Trung Quốc như Bình Định gia, Hoa quyền, Sa Long Cương, Thanh Long võ đạo, Lam Sơn căn bản… thì phái võ Nhất Nam là một trong những môn võ phát triển nhiều hơn cả. Với hàng nghìn môn sinh có từ khắp nơi trên thế giới và hàng trăm câu lạc bộ được mở trên nhiều tỉnh thành cả nước, Võ Nhất Nam đang ngày càng được nhiều người lựa chọn. Vậy thì không có lý do gì ở Nghệ An – quê hương của bộ môn võ thuật truyền thống này lại không phát triển. Nhưng để làm được điều đó, thì cần có sự quan tâm đầu tư thích đáng của các cấp chính quyền mà đặc biệt là của SVH- TT và du lịch Nghệ An để bộ môn võ cổ truyền, kết tinh đầy đủ nhất những giá trị và tinh hoa của nền võ thuật cổ truyền Việt Nam này được phát triển xứng tầm ở nơi đã sinh ra nó và trở thành một di sản văn hoá phi vật thể có giá trị của quê hương xứ nghệ.

(Khánh Ly)