Đổi thay ở một vùng quê cách mạng
Đất lành chim đậu, 30 dòng họ anh em đã tụ hội về đây chung sống, chiến đấu xây dựng, hình thành 16 xóm dân cư, mang đủ bản sắc truyền thống của con người xứ Nghệ. Vào những năm 20 của thế kỷ XX, phong trào cách mạng của nhân dân vùng Cửa Hội dấy lên sôi động, rộng khắp. Những nhân tố tích cực, những hạt giống đỏ trong phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân, sau này lần lượt đều là những Đảng viên cộng sản thời kỳ tiền khởi nghĩa. Ông Nguyễn Hữu Thuông, 83 tuổi đời, gần 70 tuổi đảng, cán bộ tiền khởi nghĩa ở Nghi Xuân nhớ lại, thời kỳ lúc bấy giờ khí thế cách mạng hào hùng, quần chúng nhân dân Cửa Hội rầm rộ đi theo cách mạng, tất cả đều một lòng căm thù giặc, mong đất nước bình an.
Cách đây 79 năm, vào ngày 2/1/1931, dưới sự lãnh đạo của các chi bộ Đảng vùng đông nam Nghi lộc, nhân dân các xã Nghi Xuân, Nghi Hải, Nghi Hòa, Phúc Thọ, với gậy gộc cầm tay đã kéo về đồn Cửa hội kết liễu đời tên tri huyện khét tiếng gian ác Tôn Thất Hoàn, tên đội vệ và 5 lính tay sai. Xác người lẫn ngựa bọn chúng cùng bị ném xuống dòng sông Lam. Bến sông Chính Vị trong quần thể di tích này đã đi vào sử vàng cách mạng Xô viết, là mốc son chói vàng sôi động, hào hùng oanh liệt. Là một trong những đỉnh cao nhất của phong trào cách mạng Xô Viết Nghệ Tĩnh lúc bấy giờ. Cây đa Chính Vị là nơi lá cờ đỏ búa liềm của Đảng lần đầu tiên được treo cao để vẫy gọi quần chúng nhất tề vùng lên chống áp cầm quyền, phá xiềng xích nô lệ dành độc lập tự do. Tại ngôi đền Chính Vị, sau vụ tên tri huyện Tôn Thất Hoàn bị giết hại, nơi gốc đa trước cổng đền đã diễn ra cảnh hàng chục chiến sỹ cách mạng bị thực dân Pháp sát hại gây đau xót trong lòng nhân dân. Trong số 22 người bị bắn tại Song Lộc thì hầu hết tại gốc đa này, trong đó có đồng chí Nguyễn Phong Sắc, là ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư xứ ủy Trung Kỳ bị bắn vào hồi 5 giờ sáng ngày 25/5/1931. Đền Chính vị được nhà nước công nhận là di tích lịch sử cách mạng Quốc gia.
Ngày nay, vùng đất Cửa Hội, Nghi Xuân dân cư sầm uất, trên bến dưới thuyền. Đội tàu đánh cá của các hợp tác xã và tập đoàn với hàng trăm con tàu lớn nhỏ ngày đêm ra khơi bám biển đánh bắt hải sản trên cả 3 tuyến: tuyến bờ, tuyến lộng, tuyến khơi. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, đội tàu của Vạn Xuân đã tham gia vận chuyển lương thực, vũ khí đạn dược cho chiến trường Miền nam đánh Mỹ bằng đường biển. Bằng chủ nghĩa anh hùng cách mạng, vươn lên mọi gian khổ, mất mát hy sinh để chiến thắng kẻ thù. Chiến tranh đã đi qua, Đảng bộ và nhân dân Nghi Xuân được nhà nước tặng thưởng 700 huân huy chương các loại, gần 5.300 bằng khen, giấy khen, 83 chiến sỹ thi đua, chiến sỹ quyết thắng. Ngghi Xuân được nhà nước phong tặng 2 lần danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, 5 huân chương lao động và một huân chương chiến công. Ngày khải hoàn tổng kết 2 cuộc chiến tranh đằng đặng gần 30 năm, Nghi Xuân có 166 người con đã anh dũng hy sinh nơi chiến trường, 154 thương bệnh binh, 4 bà mẹ Việt nam anh hùng. Vẫn là bến sông xưa, nhưng nay là bến sông của sự phát triển kinh tế, giao lưu buôn bán xa gần. Nghi Xuân đang từng ngày đổi mới.
Ôn lại truyền thống lịch sử của dân tộc, của quê hương, cán bộ và nhân dân Nghi Lộc nói chung, Nghi Xuân nói riêng đang đồng tâm nhất trí, đoàn kết một lòng, phấn đấu hết sức mình để xây dựng quê hương đất nước. Góp phần tô thắm trang sử vàng Xô Viết anh hung, mau chóng đẩy lùi nghèo nàn lạc hậu, làm cho mảnh đất Nghi Xuân, nơi lưu giữ những chức tích lịch sử, văn hóa của dân tộc, của quê hương Xô Viết Nghệ Tĩnh anh hùng ngày một đơm hoa kết trái.
(Huy Cung)
