• Tweet

Năm 2008, xã vùng cao Liên Hợp, huyện Quỳ Hợp được Nhà nước đầu tư xây dựng công trình nước sinh hoạt tự chảy từ nguồn vốn chương trình 135. Công trình được đầu tư bao gồm hệ thống đường ống dẫn nước, bể chứa nước, với tổng kinh phí gần 1,2 tỷ đồng. Với hệ thống này sẽ cung cấp nước sạch cho 6 xóm, bản, và 1 số đơn vị trường học trên địa bàn.

Công trình là niềm mong ước của đồng bào nơi đây vì từ nay sẽ có nước sạch để sinh hoạt. Thế nhưng, sau khi bàn giao đưa vào sử dụng được ít lâu thì hệ thống ống dẫn, các thiết bị xuống cấp hư hỏng, các bể chứa nước hầu như bị như bỏ hoang. Từ khi hệ thống nước sạch tự chảy bị xuống cấp, hỏng thì 400 nhân khẩu của bản Na Xai, xã Liên Hợp hàng ngày sinh hoạt chủ yếu nhờ vào nguốn  sông, suối. Bà con rất bức xúc vì có hệ thống cung cấp nước mà không được sử dụng.  

Nguyên nhân được xác định là do ý thức bảo vệ của người dân thì không cao, còn khi hỏng thì cũng không có ai báo cáo để sửa chữa kịp thời. Công trình không được duy tu, bảo dưỡng. Ngoài ra, do việc chặt phá rừng, khai thác khoáng sản cũng khiến nguồn nước cung cấp từ các khe, suối cho công trình nước bị cạn kiệt. Mặt khác, các công trình cấp nước sinh hoạt trên địa bàn xã được xây dựng ở các khu vực nông thôn miền núi mưa lũ thường xuyên xảy ra gây phá hỏng kết cấu công trình. Phần lớn các công trình nước sạch tự chảy, do khâu thiết kế, vai trò tư vấn của địa phương chưa được coi trọng, nên khi thiết kế xong công trình lắp đặt không phù hợp.

Nhiều công trình nước sạch tự chảy trở thành hoang phế sau một thời gian ngắn sử dụng

Huyện Quỳ Châu có 12 xã, thị trấn, gần như mỗi xã, thị đều có từ 1 đến 2 công trình nước sinh hoạt tự chảy. Đây là một trong những công trình nước sạch tự chảy ở xã Châu Bình. Công trình được hoàn thành và bước đầu bàn giao vào cuối năm 2012. Với hệ thống này đã cung cấp cho 500 hộ dân và 3 đơn vị trường học trên địa bàn nhưng người dân chưa được thụ hưởng bao lâu thì nay công trình này đã bị hư hỏng và xuống cấp.  Không có nước sạch, người dân ở bản Bình 1 xã Châu Bình đành phải dung nước suối để sinh hoạt.

Với định mức đầu tư phổ biến khoảng trên dưới 1 tỷ đồng và lớn nhất khoảng 2,4 tỷ đồng cho một công trình nước sạch tự chảy, tuy nhiên khi bàn đưa vào sử dụng một thời gian thì lại bị xuống cấp hư hỏng. Vì nhiều nguyên nhân, các công trình nước tự chảy đã không phát huy hiệu quả. Trong đó, có nguyên nhân khách quan do điều kiện thời tiết đã làm thay đổi dòng nước… khiến hệ thống cung cấp nước sạch bị hư hỏng - Ông Lang Văn Thanh - Trưởng phòng dân tộc huyện Quỳ Châu cho biết.

Tình trạng này xuống cấp các công trình nước sạch tự chảy ở các xã vùng 135 không chỉ diễn ra ở Quỳ Hợp, Quỳ Châu mà nhiều địa phương được thụ hưởng chương trình này cũng trong hoàn cảnh tương tự.

Là một trong những địa phương đất rộng, có địa hình phức tạp, trong những năm qua xã Huồi Tụ, huyện Kỳ Sơn đã có rất nhiều nỗ lực để đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, trong đó công trình nước sinh hoạt phuc vụ dân sinh là một trong những dự án quan trọng nhất. Các công trình này cũng đã từng bước đưa đời sống nhân dân xã Huồi Tụ ngày một phát triển. Tuy nhiên, sau một thời gian, việc quản lý, sử dụng các công trình này đã cho thấy những bất cập, khó khăn, không những không phát huy hiệu quả mà còn gây ảnh hưởng đến cuộc sống dân sinh. Công trình sau khi nghiệm thu xong chỉ sự dụng được vài tháng, hoặc lâu nhất là chỉ được một năm thôi rồi hư hỏng. Hiện nay, các bể chính không có nước dùng nên bà con ở đây phải đưa xe đến các khe suối hoặc cõng bộ để lấy nước về dùng.

Có thể thấy, nguyên nhân nhiều công trình nước nơi đây hiện không còn sử dụng được, đó là việc bắt nguồn từ việc khảo sát, thiết kế chưa hợp lí. Bên cạnh đó, chất lượng ống nước được chôn lấp phía dưới đất không đúng  theo tiêu chuẩn chống rỉ, rét như bản thiết kế ban đầu. Do đó, khi hoàn thành và đưa vào sử dụng trong một thời gian rất ngắn, thì toàn bộ công trình này đã trở thành vô dụng.

Thực tế rõ ràng là vậy nhưng lãnh đạo UBND huyện Kỳ Sơn vẫn khẳng định, tất cả các công trình trên địa bàn huyện Kỳ Sơn từ xưa đến nay khi xây dựng xong đều hiệu quả!

Qua sự việc diễn ra ở nhiều địa phương cho thấy, ngoài sự tắc trách trong khảo sát, thi công ở các công trình nước sinh hoạt dẫn tới chất lượng công trình không cao thì nguyên nhân khiến cho công trình nước sạch không phát huy hiệu quả phải kể đến sự bất cập trong công tác quản lý. Người dân còn quan niệm công trình Nhà nước là "cho không” nên mặc sức sử dụng tùy tiện nên mới có chuyện người dân tự ý đào khoét đường ống, gây hư hại công trình. Và đến khi công trình xuống cấp, hư hỏng, với tâm lý "cha chung không ai khóc”, chẳng hộ nào đoái hoài, chính quyền địa phương thì đành "bó tay” trông chờ cấp trên "rót” kinh phí sửa chữa.

Để nâng cao hiệu quả các chương trình, dự án cho miền núi nói chung và công trình nước nói riêng, Nhà nước phải xây dựng cơ chế đánh giá, giám sát hiệu quả các công trình đầu tư, hỗ trợ cho miền núi, trong đó gắn trách nhiệm cụ thể cho chính quyền địa phương và cấp bản trong việc quản lý, bảo vệ công trình. Có như vậy, mới tránh được việc người dân “khát” bên cạnh công trình cấp nước tiền tỷ như hiện nay.

(Bùi Thọ)