Ninh Viết Giao: 

Sinh năm 1931 tại làng Đông Thôn xã Hoằng Xuyên, huyện Hoằng Hoá, tỉnh Thanh Hoá. 

Là Phó Giáo sư, nhà nghiên cứu văn hóa.

Tháng 9/1953, Ninh Viết Giao trúng tuyển vào ban Khoa học xã hội, Trường Dự bị Đại học khoá II (1953-1954) cùng lớp với Trần Quốc Vượng, Phan Huy Lê, Nguyễn Văn Tâm, Cao Xuân Hạo, Phạm Hoàng Gia, Phan Kế Hoành...

10/1954 Bộ giáo dục có giấy triệu tập Ông về trường ĐH Hà Nội (ở 19 Lê Thánh Tông). Ninh Viết Giao vào học lớp văn năm thứ 2 ĐHSP Văn khoa (nay là khoa Ngữ văn ĐHSP Hà Nội).

Cuối năm 1956 thi tốt nghiệp, Ninh Viết Giao là một trong 10 Sinh viên được Ban giám đốc giữ lại để làm tập sự giảng dạy. Sau đó, Bộ Giáo dục quyết định cử Ninh Viết Giao vào liên khu IV dạy trường cấp III Huỳnh Thúc Kháng tỉnh Nghệ An.

Vừa dạy học, vừa làm quản lý, ông vừa đi điền dã sưu tập văn hoá dân gian.

Tròn nửa thế kỷ gắn bó với núi Hồng sông Lam, Ninh Viết Giao gần như đã giữ hết Kho vàng văn hoá Xứ Nghệ, trở thành nhà Nghệ Tĩnh học số một cả nước.

Được xem là nghề tay trái nhưng lĩnh vực sưu tầm, biên soạn văn hóa dân gian thực sự là sự nghiệp chính, đem lại những thành tựu đồ sộ và cuốn hút cả cuộc đời ông.

Để hỗ trợ cho việc nghiên cứu văn học dân gian và để có vốn trường sức trên con đường học thuật, ông đã tự học thêm nhiều môn Khoa học xã hội khác như: Dân tộc học, tôn giáo học, khảo cổ học, ngôn ngữ học, lịch sử, địa lý...

Theo ông, những gì nhân dân sáng tạo là bất tử. Ông say mê đi điền dã: “Lúc ấy đầu mình như cái ô thuốc bắc. Ô này chứa ca dao, ô kia ghi tục ngữ, ô đựng hò vè, ô chứa truyện kể... vì tay nào mà ghi chép cho lại khi bà con người ta thi nhau kể chuyện, hát hò”

Đó là lúc những nghệ nhân dân gian vốn là người nông dân chân lấm tay bùn tin ông, quý ông, các cụ các bà nghe ông hỏi chuyện như thể đang được sống lại thời trẻ trung, lưng dù còng gập vì dấu ấn của thời gian mà vẫn hát, vẫn múa cho ông xem.

Quá nửa thế kỷ liên tục ghi chép hàng nghìn trang tư liệu, ông vẫn lặng lẽ tự ví bản thân: “Chỉ là hạt cát của dân gian. Hạt cát của mình chỉ nhỉnh hơn hạt cát khác bởi được bồi đắp thêm vào”

Ông cúi mình gặp gỡ các nghệ nhân trong dân gian để cần cù khai thác những giá trị từ các “vỉa” văn hoá dân gian đang bị vùi lấp, chứ không trịch thượng mời ai đến để chiêm ngưỡng tác phẩm của mình. Nhìn lại một đời gắn bó với công việc nghiên cứu - sưu tầm văn hoá dân gian, ông kiêng nhất bốn điều: “Không được ăn xổi ở thì, không được ăn cháo đá bát, không được ăn cắp của đồng nghiệp, cuối cùng không được gian lận với nhân dân...”

Trước PGS Ninh Viết Giao đã có nhiều người bắt tay thực hiện sưu tầm, khảo cứu văn hóa dân gian Xứ Nghệ, thế nhưng xét về sự bao quát, về khối lượng các công trình có lẽ không ai vượt được ông. 

Ông thực sự là một hiện tượng độc đáo; là nhà Nghệ học bậc nhất của Việt Nam, một giáo viên phổ thông trung học được phong hàm Phó giáo sư năm 1984, giải thưởng Nhà nước năm 2001. Ông được phong học hàm Giáo sư cấp I(PGS) đặc cách từ năm 1984 cũng là một hiện tượng đến nay chưa có người thứ hai như ông, nghĩa là từ một giáo viên dạy cấp 3 không phải thuộc viện nghiên cứu hay trường đại học nào. Ông có những công trình đồ sộ đã vượt con số 40 đầu sách bao quát gần như đủ hết các loại hình văn hóa dân gian Xứ Nghệ.

Được xem là hiện tượng độc đáo và thú vị là ông vốn sinh ra ở Thanh Hóa song đã gắn bó cả cuộc đời với văn hóa dân gian Xứ Nghệ, hiểu Xứ Nghệ hơn cả những giáo sư gốc Nghệ, được đặt thành ca dao:

Nực cười cho bác Viết Giao

Quê hương Thanh Hóa lại vào Nghệ An

Sưu tầm văn hóa dân gian

Bàn chân trải khắp trên ngàn dưới sông

Dạo chơi Nam Bắc Tây Đông

Bạn bè sum họp, vợ chồng cách xa.

Khi nói về PGS Ninh Viết Giao, các giáo sư gốc Nghệ vốn là bạn đồng niên với ông như GS Phong Lê, GS Chương Thâu, GS Nguyễn Đình Chú... ai cũng đều nể phục, biết ơn ông và tự hào hơn về truyền thống văn hóa Xứ Nghệ được ông xây đắp. 

Công trình

 Câu đố Việt Nam (1958)

 Hát phường vải (1961)

 Hát dặm Nghệ Tĩnh (viết chung với Nguyễn Đổng Chi), 1962

 Về văn học dân gian Nghệ Tĩnh (1982)

 Kho tàng vè xứ Nghệ (9 tập, 1999-2000)

 Truyện cổ Thái Nghệ Tĩnh.

 Kho tàng truyện cổ dân gian xứ Nghệ

 Thơ văn Xô Viết Nghệ Tĩnh (1971)

 Chỉ một con đường (Hồi ký cách mạng, 1970)

 Son sắt một lòng (Hồi ký cách mạng 1977)

 Thơ văn Võ Liêm Sơn (1993)

 Địa chí văn hoá Quỳnh Lưu (1988)

 Nghệ An đất phát nhân tài

 Sơ thảo từ điển nhân vật Nghệ An

 Về văn hoá xứ Nghệ (T2)

 Hợp tuyển thơ văn yêu nước và cách mạng Nghệ Tĩnh

 Từ điển địa danh Nghệ An

 Nghệ Tĩnh trong tổ quốc Việt Nam

 Hơn 100 bài viết trên các báo, tạp chí khác

 …