Tìm giải pháp bền vững trong quản lý và khai thác cát
Do được quản lý chặt chẽ hơn nên nguồn cát sạn cung cấp cho các doanh nghiệp trung chuyển, đại lý vật liệu xây dựng cát sạn trên địa bàn tỉnh trở nên khan hiếm hàng. Nhiều bãi tập kết của các doanh nghiệp không có cát sạn.
Tại bãi tập kết vật liệu xây dựng Minh Tâm đặt ở xóm 6 huyện Hưng Nguyên, chị Nguyễn Thị Lan - chủ bãi cho biết: Nếu như những năm trước đây, thời điểm xây dựng rộ như bây giờ thì mỗi tháng doanh nghiệp này sẽ tập kết và bán ra thị trường được khoảng 3000 đến 4000 m3 cát. Thế nhưng, từ đầu năm đến nay, bãi tập kết này luôn khán hiếm hàng. Mỗi tháng chỉ tập kết được chưa đầy 1000 m3. Mặc dù có nhiều doanh nghiệp ở các tỉnh khác đến đặt mua cát, sạn với khối lượng lớn nhưng doanh nghiệp này không giám ký hợp đồng vì biết chắc chắn là với tốc độ và doanh nghiệp khai thác như hiện nay thì nguồn hàng sẽ không thể đáp ứng được.
Thực trạng nguồn cung cấp cát sạn phục vụ thị trường xây dựng bị hạn chế diễn ra ở nhiều địa phương trong tỉnh. Tại huyện Đô Lương, chỉ mới có một doanh nghiệp được cấp giấy phép khai thác cát sạn. Mặc dù doanh nghiệp này có năng lực với hàng chục tàu hút cỡ lớn, có thể khai thác hàng trăm m3 mỗi ngày cộng thêm khu vực khai thác, tập kết khá thuận lợi nhưng cũng chưa đáp ứng được nhu cầu xây dựng dân dụng cũng như xây dựng hạ tầng cơ sở ở địa phương. Ông Hoàng Quốc Việt – Phó Chủ tịch UBND huyện Đô Lương đề nghị tỉnh sớm tiến hành cấp phép để các doanh nghiệp khai thác đáp ứng nhu cầu xây dựng nông thôn mới.
Toàn tỉnh hiện nay chỉ có 8 doanh nghiệp được cấp phép khai thác ở các huyện Diễn Châu, Tân Kỳ, Anh Sơn, Nghĩa Đàn và Thành phố Vinh. Chính vì số lượng ít ỏi doanh nghiệp được khai thác nên phong trào xây dựng nông thôn mới tại một số địa phương có phần bị chững lại ở lĩnh vực xây dựng hạ tầng giao thông nông thôn, công trình xây dựng dân dụng. Do khan hiếm, nên giá thành khi xây dựng công trình bị tăng lên, tác động đến mức đóng góp của nhân dân.
Theo tổng hợp của ngành tài nguyên môi trường, trên địa bàn tỉnh đã có thêm 28 doanh nghiệp được cấp phép thăm dò cát sạn. Tuy nhiên, để cấp phép khai thác được cho các doanh nghiệp này cũng cần phải có một quy trình thủ tục pháp lý chặt chẽ chứ không phải một sớm một chiều. Trong đó, điều cần quan tâm nhất là phải có một đánh giá tác động môi trường cụ thể cho từng khu vực thăm dò và dự kiến sẽ cấp phép khai thác. Bởi vì trong thực tế có những địa điểm chỉ mới có giấy phép thăm dò mà nhân dân đã có những phản ứng, không đồng tình, lo lắng về những hậu quả nếu khai thác dọc sông ven bãi của địa phương, như trường hợp xã Vĩnh Sơn, huyện Anh Sơn là một ví dụ. Trước đây, việc khai thác cát trái phép đã làm cho bãi bồi của xã mất đi hàng chục ha. Đến nay, bãi bồi của xã Vĩnh Sơn đã bị sạt lở vào sâu hơn 30m, dài theo dọc sông hơn 1,5km. Năm nào chính quyền địa phương cũng phải quy hoạch lại đường dân sinh ven sông. Bãi dâu được nhân dân trồng chống xói lở cũng bị cuốn trôi từ lâu. Hiện tại do sạt lở, bờ sông cao tới hàng chục mét.
Rõ ràng khi tăng cường công tác quản lý , hiệu quả thấy rõ nhất là hạn chế được nạn khai thác bừa bãi, bảo vệ được tài nguyên khoáng sản, từ đó đưa việc khai thác vào quy củ, quản lý được khu vực quy hoạch, tăng nguồn thu cho ngân sách, quản lý được lao động, doanh nghiệp… Ông Trần Văn Toản - trưởng phòng tài nguyên khoáng sản – Sở TN&MT thừa nhận, việc quản lý chặt chẽ thì nguồn VLXD bị ảnh hưởng, cung không đáp ứng được nhu cầu, ngành đang tham mưu cho tỉnh trên quan điểm là vẫn siết chặt quản lý, đồng thời cải cách hành chính, làm thủ tục cho doanh nghiệp có đủ điều kiện thì được cấp sớm, phối hợp với các ngành liên quan để quy hoạch, đánh giá tác động, sớm đáp ứng với nhu cầu xây dựng hiện nay.
Như vậy, về mặt lâu dài, để triệt tiêu được nạn cát tặc, cân bằng được lợi ích trong quá trình khai thác khoáng sản cát, sạn trên sông, tránh thất thu nguồn thuế tài nguyên cho nhà nước; đảm bảo cung ứng đủ nhu cầu về vật liệu xây dựng; thì các cơ quan chức năng cần sớm cấp phép khai thác cát sạn cho những doanh nghiệp đủ điều kiện; quy hoạch, khoanh vùng khai thác cho doanh nghiệp và người dân; Tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm... Có như vậy thì công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực khai thác cát sạn mới có tính ổn định bền vững.
(Trịnh Viên - Hồng Phong - Cảnh Hồng)
