Lạch Vạn
Nằm ở vị trí thuận lợi cho sự giao lưu và phát triển nên từ xa xưa Diễn Châu đã sớm trở thành một trong những trung tâm về chính trị - kinh tế – xã hội của xứ Nghệ. Quá trình lao động và chiến đấu ngoan cường của các thế hệ cha ông nối tiếp nhau đã viết nên truyền thống lịch sử oai hùng, tạo nên cảnh quan kỳ thú, hữu tình, có bản sắc văn hóa riêng biệt.
Lạch Vạn là đoạn cuối của con sông Bùng, dài khoảng 9km, lòng sông rộng 250m - 400m chảy theo hướng từ Tây Bắc - Đông Nam đi qua các xã Diễn Kỷ, Diễn Vạn, Diễn Kim, Diễn Bích, Diễn Ngọc, Diễn Thành rồi đổ ra biển Đông. Người Diễn Châu vẫn cho rằng: Bao nhiêu trầm tích, bồi lắng những gì tinh tế nhất của con sông Bùng đều đọng lại ở đoạn sông Lạch Vạn này.
Từ xưa, Lạch Vạn được xem là tuyến đường thủy quan trọng cho việc lưu thông buôn bán làm ăn của người dân địa phương và trên lĩnh vực quân sự lại càng có ý nghĩa. Trong cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi chỉ huy, trong lần quyết định đánh thành Nghệ An và bao vây thành Diễn Châu vào tháng 6 năm 1425. Tướng Minh giữ thành Diễn Châu lúc đó là Triết Tụ thấy thế nguy nên xin cứu viện. Ngay lập tức một đạo quân với 300 chiến thuyền từ Đông Quan tiến vào sông Lạch Vạn tiếp ứng cho thành Diễn Châu. Được tin, Lê Lợi cho quân mai phục ở cửa Vạn để chặn đứng viện binh của Địch. Khi thuyền giặc đã kéo sâu vào cửa Vạn, đạo quân của Lê Lợi hò reo vang dội, gươm đao sáng loáng. Cuộc giáp chiến nổ ra, quân Minh không ứng phó nổi, thuyền giặc bị đốt cháy trong bão lửa. Chỉ trong phút chốc 300 chiến thuyền chở đầy quân lương, vũ khí bị tiêu diệt. Hàng nghìn quân Minh bị chôn vùi dưới lòng sông Lạch Vạn và sông Bùng.
Tiếp nối truyền thống của thế hệ cha ông vùng cửa lạch anh hùng, sự kiện ngày 7-11-1930 đã trở thành mốc son chói lọi đã ghi dấu tinh thần chiến đấu anh dũng của nhân dân vùng cửa biển khi vùng lên biểu tình ủng hộ cách mạng tháng 10 Nga và đưa yêu sách đòi giảm sưu, thuế. 30 người đã hy sinh, máu của nhuộm đỏ cả khúc sông Bùng – nơi đổ ra Cửa Vạn.
Càng gian nan tinh thần chiến đấu quật cường của quân và dân vùng lạch Vạn lại càng được tôi luyện cứng cỏi và bền bỉ. Trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ, khi mà tuyến đường bộ bị máy bay Mỹ quần phá thì sông Lạch Vạn lại trở thành huyết mạch giao thông vận chuyển quân lương ra tiền tuyến. Ở Diễn Châu máy bay và tàu chiến Mỹ phong tỏa chặt bờ biển và cửa Lạch Vạn. Tàu chiến dùng đạn cỡ lớn bắn phá từ biển vào sâu đất liền hàng chục km. Trên không, hàng ngày giặc Mỹ đều cho ném bom từ trường, bom sát thương, bom bi dày xéo trên sông và tàn sát người dân hai bên bờ Lạch Vạn.
Điển hình là ngày 2-10-1968, vào khoảng 14h, sau khi bắn hạ một chiếc máy bay Mỹ, tên phi công bại trận đã nhảy dù xuống vùng này. Lực lượng trực chiến Diễn Thành cho 6 người chèo 2 bè ra vây bắt, nhưng lập tức một tốp máy bay tới trút bom, nhả đạn xối xả để trấn áp lực lượng của ta và tìm cách cứu sống tên phi công. Trung đội dân quân phòng không do chị Đặng Thị Thanh chỉ huy phối hợp cùng đơn vị Nguyễn Viết Xuân đã dũng cảm chiến đấu, buộc tốp máy bay phải rút lui, tên phi công Mỹ phải đền mạng…
Những năm chống Mỹ máu, mồ hôi và nước mắt của quân và dân nơi đây đã hòa vào nước biển vùng cửa lạch này. Họ là Phạm Thị Chiến, Hoàng Ký, Nguyễn Tường, Nguyễn Trình – những người con được sinh ra và lớn lên trên bờ lạch Vạn. Có lẽ vì vậy mà đến muôn đời cửa Lạch nơi đây cứ trở mình bồi lở, để nước biển thi thoảng lại có những chiều ngầu đục như nhắc nhở về những hy sinh và lòng quả cảm của người dân nơi đây.
 |
| Cửa biển Lạch Vạn |
Gần 40 năm trôi qua, lạch Vạn thời chiến tranh với những bom cày đạn xới, đổ nát hoang tàn giờ đây đang từng ngày khởi sắc… Trong công cuộc đổi mới của quê hương, lạch Vạn lại càng có ý nghĩa trong phát triển kinh tế và quốc phòng an ninh. Một hệ thống 50 km đê cửa sông , 27 km đê biển và kè chắn sóng ngăn nước mặn xâm thực và đảm bảo an toàn cho hàng chục vạn người dân vùng biển làm ăn, sinh sống an toàn đã được nhà nước đầu tư xây dựng… Cùng với đó gần 500ha rừng ngập mặn trải dài theo triền đê do Hội Chữ thập đỏ Nhật Bản tài trợ trồng từ năm 2003 cũng là bức tường xanh vững chãi ngăn gió bão triều cường và bảo vệ môi trường sinh thái vùng lạch Vạn. Rừng ngập mặn trông xa như những dãy núi nhấp nhô một màu xanh mát mắt đã thu hút không ít du khách ưa thích tìm hiểu thiên nhiên về khám phá, bởi trong rừng có khá nhiều loài hải sản và cũng là nơi trú ngụ của nhiều hoại chim muông sinh vật. Ngoài 2 cầu lớn bắc qua sông Lạch Vạn là Cầu Bùng và cầu Diễn Thành. Trong những năm gần đây trên đoạn sông này đã được xây dựng thêm nhiều cây cầu mới như: Cầu Diễn Kim, Cầu Diễn Kỷ, cầu Diễn Vạn. Ước mơ nối đôi bờ để giao thương làm ăn sinh sống của nhân dân 9 xã vùng bãi ngang - cửa biển cũng đã trở thành hiện thực. Đây quả là những công trình vô giá mở hướng thoát nghèo cho người dân vùng lạch Vạn.
Từ đây, một dự án nuôi tôm công nghiệp tại Đồng Ghềnh tại xã Diễn Kim đã được Bộ thương mại đầu tư với gần 100 héc ta, thực sự là điểm nhấn trong phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại ở Diễn Châu. Dự án nuôi tôm trên cát đã tạo việc làm cho hàng trăm lao động, biến vùng đất chua mặn bạc màu vùng lạch Vạn thành vùng đất hứa.
Với lợi thế về điều kiện tự nhiên và xã hội, ngành khai thác thuỷ sản khu vực cửa Lạch Vạn đã sớm hình thành và phát triển. Cửa Lạch Vạn là nơi ra vào của tàu thuyền các xã Diễn Ngọc, Diễn Bích và Diễn Kim, sản lượng khai thác hải sản của huyện Diễn Châu chủ yếu tập trung ở đây. Để giữ yên cuộc sống người dân đồng thời giúp người dân vùng biển thuận lợi trong lưu thông sản phẩm, năm 2003 nhà nước đã đầu tư 8 tỷ đồng xây dựng một cảng cá ngay bên bờ Lạch Vạn với diện tích 8ha thuộc địa phận xã Diễn Ngọc, cùng với đó là hệ thống cột trụ neo đậu tàu thuyền trú tránh bão dài 3 km dọc vùng cửa lạch. Những nét đặc trưng nhất của vùng biển Diễn Châu dường như đều tập trung ở cảng cá này. Với lưu lượng 500 tàu cá ngày ngày cập cảng đã tạo nên không khí làm ăn tấp nập nơi vùng cửa lạch. Có nơi neo đậu an toàn, hải sản được thu mua tại chỗ, ngư dân yên tâm ngày đêm bám biển đem về sản lượng 25 ngàn tấn hải sản mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người đã đạt đến 25-30 triệu đồng. Tất cả đã làm nên sự khởi sắc cho đời sống người dân vùng cửa Vạn.
Nằm ở vị trí rất thuận lợi cho giao lưu và phát triển kinh tế, đặc biệt là kinh tế biển, Diễn Châu sớm trở thành một trong những trung tâm kinh tế - chính trị - xã hội của tỉnh Nghệ An. Phát triển kinh tế biển được xem là hướng mũi nhọn hiện nay của Diễn Châu. Với ưu thế có cửa lạch làm nơi neo đậu tàu thuyền, bờ biển dài, thoải có độ an toàn cao nên Diễn Châu rất ưu tiên cho phát triển nghề khai thác hải sản và du lịch biển.
Bờ nam lạch Vạn nay không còn là bãi biển hoang tàn thời đánh Mỹ mà đã hình thành khu du lịch biển sầm uất. Từ ngã ba Phủ Diễn, đường Quốc lộ 7 được kéo dài 2km xuống tận cửa lạch Vạn. Năm 2002, UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch "Khu du lịch biển Diễn Thành" với tổng diện tích 110 ha, vốn đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Qua gần 10 năm triển khai, vóc dáng khu du lịch hiện đại Diễn Thành bước đầu đã hình thành. Các nhà hàng, khách sạn cao tầng sừng sựng trước biển Đông như những chàng trai làng Vạn vững vàng trước biển cả, giang tay đón nắng trời, gió biển và du khách thập phương. Tất cả đều tươi mới rộn rã với vóc dáng thời hiện đại.
Đặc biệt, khách sạn Sen Vàng được xây dựng ngay bên cửa lạch với số vốn trên 40 tỷ đồng khai trương vào mùa du lịch 2008 là điểm nhấn cho khu du lịch biển. Đây là khu du lịch sinh thái, có biệt thự cao cấp, sân thể thao, bể bơi, vườn cây cảnh... đã làm cho khu du lịch thêm tiện nghi, thu hút hàng ngàn lượt du khách mỗi năm. Điều đáng mừng nữa là một trường cao đẳng đã được xây dựng gần cửa lạch, tạo điều kiện cho con em địa phương và các vùng lân cận theo đuổi giấc mơ học hành. Có thể nói đây là những công trình của nghĩa tình, tấm lòng của con em Diễn Châu mong muốn được đóng góp một phần nhỏ bé sức lực cho quê hương ngày càng phát triển. Tất cả đã làm nên gương mặt sáng ngời của phố biển Diễn Châu.
Cảnh đẹp ấn tượng của Lạch Vạn đã làm say đắm bất kỳ ai khi đến đây. “Bích hải quy phàm” (thuyền về cửa Vạn) được người xưa phong là một trong tám cảnh đẹp Đông Thành quả là không sai. Trong ánh nắng chiều từng đoàn thuyền hối hả nối đuôi nhau về cập bến. Những cánh buồm nhiều màu sắc tạo thành vệt dài uốn lượn, trông xa như những cánh bướm khổng lồ đang di động. Cảnh thuyền về cửa Vạn còn được nhiều người tưởng tượng như đoàn ngựa đang đua nhau cưỡi sóng hướng vào cửa Vạn mang đầy những món quà mà biển cả hào phóng ban cho người dân nơi đây. Được thiên nhiên ban tặng vẻ đẹp làm say đắm lòng người cùng với sự sáng tạo của người dân đang làm nên sức hút to lớn trên mọi lĩnh vực của lạch Vạn, tiêu biểu là trong văn học nghệ thuật. Không biết bao nhiêu nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ, quay phim, nhiếp ảnh đã về sáng tác tại Lạch Vạn. Lạch Vạn đi vào sử sách, đi vào văn chương, thơ ca và trở thành biểu tượng cho cốt cách tâm hồn người Diễn Châu.
Được thiên nhiên ban tặng cho cảnh đẹp cùng với sự năng động trong thu hút đầu tư, tạo ra những cơ chế thông thoáng phù hợp nên vùng cửa Lạch ngày cành phát triển. Diễn Châu sớm nhận thức tầm quan trọng trong phát triển kinh tế biển nên liên tục trong 3 nhiệm kỳ từ năm 2000 đến 2011 Đảng bộ Diễn Châu đã có 3 nghị quyết, 2 đề án cùng 3 chương trình để thúc đẩy kinh tế biển mà điểm nhấn đầy tiềm năng là vùng Lạch Vạn. Những năm gần đây, vùng Lạch Vạn này mỗi năm đã mang về gần 700 tỷ đồng chiếm 1/5 tổng giá trị thu nhập toàn huyện. Đóng góp cho ngân sách huyện mỗi năm khoảng 50 tỷ đồng. Đây là cơ sở để Diễn Châu ngày càng nâng tầm vùng kinh tế biển trọng điểm. Lạch Vạn đang là điểm du lịch lý tưởng trong tua du lịch từ Đền Cuông- Cửa Hiền – Hồ Xuân Dương – Lèn Hai vai – Biển hòn Câu. Chỉ một vài năm tới một cây cầu lớn với số vốn trên 40 tỷ đồng sẽ được bắc từ Diễn Thành qua cửa sông sang Diễn Kim để nối liền đôi bờ lạch Vạn. Lúc đó cửa Vạn sẽ là trung tâm giao lưu kinh tế văn hóa của cả huyện.
Biển ở đây không dữ dằn, hung hãn bởi con người vùng cửa lạch đã biết chinh phục thiên nhiên bằng lòng quả cảm và trái tim nhân hậu. Những cánh buồm căng gió ngày đêm vươn khơi như đang mang ước mơ của người dân cửa lạch về cuộc sống bình yên, no ấm. Một Thị xã biển trong tương lai sẽ không còn xa vời với người dân Hoan Diễn. Tất cả đang rộn ràng tươi mới đi lên xứng đáng với những gì mà thiên nhiên ban tặng và cả sự hy sinh của lớp lớp thế hệ cha anh vùng cửa Vạn.
(Mai Giang)
