Người lưu giữ và truyền lửa tiếp nối mạch nguồn văn hóa dân tộc Thái

Thời gian công tác ở trường học, cô giáo Sầm Thị Xanh ngày ấy là hạt nhân văn nghệ được nhiều người biết đến. Bà đã nhiều lần từng mang điều nhuôn, điều xuối dân tộc Thái đi giao lưu nhiều văn nghệ cấp huyện và câp tỉnh khi có cơ hội. Về nghỉ hưu theo chế độ năm 2010, bà dành nhiều thời gian hơn với niềm đam mê văn hóa văn nghệ. Năm 2011, bà cùng với các thành viên trong CLB bàn bạc đưa ra quyết định mở lớp truyền dạy văn hóa dân tộc Thái cho các em học sinh và người dân tại địa phương. Đích thân cá nhân bà đã xin với chính quyền địa phương phối hợp với đoàn thanh niên xã mở lớp học chữ Thái vào các dịp hè.

Nghệ nhân ưu tú Thái Sầm Thị Xanh trong giờ lên lớp.

Chia sẻ về những ngày đầu mở lớp truyền dạy văn hóa dân tộc Thái, bà Sầm Thị Xanh cho biết, giai đoạn gặp nhiều khó khăn từ trong chính gia đình của mình, bởi con cái cũng không muốn cho bố hay mẹ  “vác tù vả hàng tổng” ở tuổi xế chiều. Cùng với đó, nhiều gia đình cũng không cho con theo học bởi vì muốn con học tập trung vào học các môn văn hóa trong trường học. Việc học hát nhuôn, hát xuối không cần thiết bởi xã hội khi phát triển, sẽ ít người còn nghe và không cần phải hiểu sâu văn hóa dân tộc thiểu số.

Thế nhưng với tinh thần đoàn kết, nhiệt tình, các thành viên CLB văn hóa dân tộc Thái đã không quản ngại khó khăn, đến từng nhà để vận động phụ huynh và học sinh tham gia học văn hóa Thái vào dịp nghỉ hè.

Không chỉ truyền dạy cho học sinh vào mỗi dịp hè, nhiều người dân cũng tham gia lớp học để cùng giữ gìn, phát huy văn hoá của người Thái.

Gần 12 năm cố gắng vân động, kiên nhẫn kết quả thấy rõ mà CLB mang lại đã thật sự thay đổi được suy nghĩ trước đây của người dân. Mỗi dịp có lễ hội của làng, của bản những nét văn hóa dân tộc mặc sắc phục dân tộc, hát nhuôn, xuối, chơi các trò chơi văn hóa dân gian, nhảy sạp, khắc luống là điểm nhấn, là niềm tự hào của mỗi người dân bản Hoa Tiến và của cả xã Châu Tiến.

Khi được hỏi về kinh nghiệm tổ chức truyền dạy văn hóa dân tộc, nghệ nhân ưu tú Sầm Thị Xanh chia sẻ: “Để những nội dung truyền dạy in sâu vào tâm trí chương trình học phải tùy từng đối tượng. Nhưng quan trọng nhất lớp học phải thật sự cởi mở vui vẻ thì người học mới dễ hiểu và dễ nhớ”.

Việc lồng ghép dạy văn hoá Thái trong các kỳ sinh hoạt hè, hoạt động Đoàn - Đội của xã Châu Tiến được coi là điểm sáng về sự sáng tạo, ý nghĩa khi vừa tạo sân chơi bổ ích, vừa góp phần giữ gìn, phát huy văn hoá dân tộc. “Sau khi tham gia lớp học, các đoàn viên, thanh niên đã hiểu được rất nhiều những lễ nghi, phong tục tập quán của người Thái cổ trước đây. Trong quá trình dạy, các công bà đã kết hợp truyền dạy hát nhuôn, hát xuối, điều này đã tạo sự hứng thú cho các bạn trẻ, làm cho những điều được truyền dạy không bị khô khan, nhàm chán”, lãnh đạo Đoàn xã Châu Tiến chia sẻ.

Nghệ nhân ưu tú Sầm Thị Xanh tham gia hát nhuôn tại đêm giao lưu kỷ niệm Ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Tính từ năm 2013 đến 2023, NNƯT Sầm Thị Xanh cùng CLB  mở được 21 lớp học chữ Thái với 170 cháu học sinh đọc thông viết thạo, trong đó có nhiều lớp được Ban Dân tộc tỉnh tổ chức truyền dạy cho các xã khác. Những năm gần đây, đặc biệt là từ khi xây dựng làng du lịch cộng đồng Hoa Tiến vào cuối năm 2011, UBND huyện và chính quyền xã định hướng kết hợp giữa phát triển du lịch với giữ gìn phát huy văn hóa dân tộc Thái cổ. Đây là một “bước đệm” cho mỗi cá nhân như bà Sầm Thị Xanh có những cố gắng hơn trong việc truyền dạy văn hóa Thái.

Trải lòng về đam mê và muốn phát triển văn hóa Thái, bà Sầm Thị Xanh quan niệm: “Tình yêu và sự say mê không tự nhiên mà có, cũng không bỗng nhiên mất đi. Văn hóa truyền thống như mạch nguồn âm thầm chảy trong đời sống cộng đồng, chỉ cần thực tâm kiên trì khơi dậy sẽ đạt kết quả”./.