Báo động gia tăng tình trạng tự tử bằng lá ngón ở đồng bào vùng cao

Theo chân anh Cụt Văn Thắng, bí thư đoàn xã Bảo Nam, Kỳ Sơn, chúng tôi ghé thăm bản Hín Pèn, một bản làng với 100% người đồng bào Khơ Mú sinh sống. Nhìn bề ngoài bản Hín Pèn cũng yên bình như bao bản làng vùng cao khác, với những nếp nhà sàn truyền thống nằm sen giữa núi rừng. Vậy nhưng, từ một năm trở lại đây bản làng này nổi lên bởi tình trạng sử dụng lá ngón để tự tử, khiến những người còn sống luôn bị ám ảnh bởi loại cây kịch độc này.

Vào bản, chúng tôi tìm đến nhà bà Moong Mẹ Nguyệt. Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi bà Nguyệt vẫn chưa nguôi nỗi đau xót khi nhắc lại câu chuyện cô con dâu duy nhất của gia đình bà tự tử bằng lá ngón. Vào ngày 29/11/ 2019, chỉ vì mâu thuẫn nhỏ của đôi vợ chồng trẻ, mà chị Cụt Thị Môn - con dâu bà Nguyệt đã vào rừng tìm lá ngón để tự tử. Mất vợ, người con trai bà Nguyệt cũng bỏ đi làm ăn xa, nay chỉ còn hai vợ chồng già cùng hai cháu nhỏ.

“Cũng chẳng biết lý do chúng nó giận nhau, thấy đi công ty về là đòi bỏ nhau, bố mẹ và dân bản khuyên can thì con dâu vào rừng ăn lá ngón. Từ ngày đó đến nay thì hai vợ chồng già chúng tôi phải thay nhau chăm sóc và trông nom hai đứa cháu nhỏ này. Cuộc sống gia đình đã khó khăn nay càng vất vả hơn” -  bà Nguyệt buồn bã nói.

Theo thống kê sơ bộ của chính quyền xã Bảo Nam, từ cuối năm 2019 đến nay trên địa bàn xã có 15 ca tự tử bằng lá ngón, trong đó có 5 ca tử vong, 10 ca được kịp thời cứu sống. Đáng chú ý vào ngày 30 âm lịch tết Canh Tý trên địa bàn xã có 2 người dân tự tử bằng lá ngón, khiến một người tử vong, một trường hợp kịp thời được chữa trị. Con số này tiếp tục đánh lên hồi chuông báo động về tình trạng tự tử bằng lá ngón, để lại những hệ lụi, những nỗi đau giai giẳng, kéo dài.

“Nguyên nhân của việc người dân sử dụng lá ngón tự tử chủ yếu là do những mâu thuẫn nhỏ trong gia đình. Tuy nhiên vì suy nghĩ dại dột nên tìm đến lá ngón để giải quyết. Ngay từ những ca đầu tiên tự tử bằng lá ngón thì Đảng ủy, chính quyền cũng như các ban ngành đoàn thể trong xã đã đến tận các bản để tuyên truyền cho bà con hiệu được tác hại của cây lá ngón.” ông Vi Văn Duy, quyền chủ tịch UBND xã Bảo Nam, cho biết.

Cây lá ngón có tên khoa học là Gelsemium elegans ngoài ra còn có những tên gọi khác là đoạn trường thảo (tức là đứt từng đoạn ruột). Về mặt y học, lá ngón là loại cây có độc tính rất mạnh. Nếu ăn phải chỉ trong vài giờ chất độc có thể gây suy hô hấp, tụt huyết áp dẫn đến ngưng tim, tăng phản xạ cơ xương, co giật và chắc chắn sẽ tử vong nếu không cấp cứu kịp thời, đúng cách cho nạn nhân. 

“Cây lá ngón trên địa bàn huyện Kỳ Sơn mọc nhiều ở các xã như Huồi Tụ, Mường Lống, Na Loi, Đoọc Mạy, Kèng Đu, Nậm Cắn, Tây Sơn, Nậm Càn, Na Ngoi, Bảo Nam và Bảo Thắng, lá ngón rất độc vì vào cơ thể sẽ dẫn đến tử vong. Trong năm 2019 theo báo cáo của trạm y tế các xã với tại trung tâm đây thì có 25 trường hợp tự tử bằng lá ngón và 5 người tử vong, năm 2020 là 12 ca và tử vong là 4. Các trường hợp tử vong rất nhanh chỉ trong vòng 1 đến 7 tiếng là tử vong.”  ông Lương Văn Sơn, phó giám đốc Trung tâm y tế huyện Kỳ Sơn, chia sẻ thêm.

Mặc dù chính quyền các cấp của huyện Kỳ Sơn đã phối hợp với các tổ chức đoàn thể như hội phụ nữ, đoàn thanh niên, lực lượng công an, dân quân, tăng cường chặt và nhổ bỏ cây lá ngón tại các khu vực gần khu dân cư. Tuy nhiên, cây lá ngón mọc rất nhiều trong tự nhiên, một khi người tự tử đã biết cây lá ngón và muốn tìm sẽ dễ giàng tìm thấy.
Muốn ngăn chặn tình trạng này cần nâng cao nhận thức và kỹ năng sống cho người dân, đồng thời cảnh báo cho người dân khi có người tự tử bằng lá ngón cần đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời.