Chi cục Kiểm lâm làm rõ những bất cập trong quản lý bảo vệ rừng đặc dụng ở Yên Thành

Theo đó, ngày 25/5/2025, Đài Phát thanh - Truyền hình Nghệ An đăng phóng sự có tiêu đề: “Quản lý bảo vệ rừng đặc dụng: những bất cập cần tháo gỡ” tại xã Lăng Thành, huyện Yên Thành. Nội dung bài viết phản ánh: “Khu rừng Lim cổ thụ trên địa bàn xã Lăng Thành, Yên Thành đã có hàng trăm năm tuổi. Năm 2001, nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Lâm nghiệp cho 133 hộ dân, thời hạn giao 50 năm. Năm 2014, UBND tỉnh Nghệ An đã phê duyệt Quy hoạch rừng đặc dụng gắn với di tích lịch sử văn hóa cảnh quan huyện Yên Thành. Tuy nhiên, từ đó đến nay, nhà nước chưa có phương án bồi thường tài sản trên đất và thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho người dân; gây khó khăn cho công tác quản lý, bảo vệ rừng...”.

Sau khi nghiên cứu nội dung bài viết, Chi cục Kiểm lâm đã ban hành Công văn số 402/KL-QLBVR ngày 04/6/2025 gửi Hạt Kiểm lâm Yên Thành kiểm tra, xác minh thông tin Đài PTTH Nghệ An phản ánh. Căn cứ kết quả kiểm tra, xác minh tại Báo cáo số 92/BC-HKL ngày 10/6/2025 của Hạt Kiểm lâm Yên Thành, Chi cục Kiểm lâm đã làm rõ:

1. Về lịch sử hình thành rừng đặc dụng (rừng Lim) xã Lăng Thành

Rừng lim tại xã Lăng Thành, huyện Yên Thành từ 1954 trở về trước thuộc quyền sử dụng, quản lý của một số cá nhân, dòng họ, hàng năm các hộ gia đình có trồng thêm một số cây lâm nghiệp quý như Lim, Gụ..., đồng thời các hộ dân còn trồng xen thêm cây Dứa với mục đích để bán tăng thêm thu nhập. Sau năm 1954, thực hiện chủ trương của Đảng và nhà nước về Quốc hữu hóa tài sản tư nhân, các hộ gia đình và dòng họ có diện tích rừng Lim tự nguyện đóng góp cho tài sản nhà nước (tài sản hợp tác xã).

Thời kỳ từ năm 1955 đến năm 2000, toàn diện tích rừng Lim được giao cho các cụ phụ lão, tổ bảo vệ của xã và các xã viên Hợp tác xã nông nghiệp Lăng Thành bảo vệ. Năm 1991, xảy ra dịch bệnh đã làm cho rừng Lim chết rất nhiều cây Lim cổ, thời kỳ này công tác quản lý bảo vệ rừng hạn chế nên Lim bị chặt phá nhiều. Năm 1992, Ủy ban nhân dân xã Lăng Thành có chủ trương khoán thầu rừng Lim cho một số hộ dân, diện tích còn lại giao cho xã viên Hợp tác xã nông nghiệp Lăng Thành quản lý và trồng xen cây Dứa, cây Mây trong rừng Lim để tăng thêm thu nhập.

Năm 2001, nhà nước đã cấp 133 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ dân xã Lăng Thành với diện tích rừng Lim 106,4 ha, thời hạn giao 50 năm. Trong bìa đất Lâm nghiệp giao cho các hộ gia đình ghi rừng lim Lăng Thành là rừng trồng (trên thực tế có nhiều khả năng là rừng Lim tái sinh tự nhiên).

Năm 2014, tại Quyết định số 48/2014/QĐ-UBND ngày 15/8/2014 của UBND tỉnh Nghệ An về việc điều chỉnh quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Nghệ An, tổng diện tích quy hoạch rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành 112,6 ha, trong đó có 106,4 ha rừng Lim xanh. Năm 2024, tại Quyết định số 895/QĐ-TTg ngày 24/8/2024 Phê duyệt Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050, quy hoạch rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành 83,32 ha.

2. Công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành

2.1. Hiện trạng rừng đặc dụng (rừng Lim)

Hiện trạng rừng Lim hiện nay phần lớn diện tích mật độ cây Lim thưa thớt, đường kính 30-40cm, sinh trưởng phát triển kém. Diện tích các khoảng đất trống trong rừng Lim các hộ gia đình đã trồng xen các loài cây keo, bạch đàn.

Năm 2023, Ủy ban nhân dân xã phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm đếm có 146 cây Lim bị chết chưa rõ nguyên nhân.

Năm 2024, UBND huyện tiếp tục thành lập tổ công tác thống kê, kiểm đếm, đánh giá, xác minh nguyên nhân cây Lim bị chết đứng. Qua kiểm tra, xác minh tổ công tác xác định nguyên nhân do nấm gây bệnh làm cây Lim chết đứng, có 2 nhận định như sau:

(1) Do sâu bệnh hại cây rừng Lim: Hiện tượng cây bị chảy nhựa, thối vỏ từ điểm trên thân dẫn đến chết từng cành, từng phần từ ngọn xuống, triệu chứng kéo dài rồi mới chết toàn cây. Trong lâm phần bị chết từng cây rải rác trong lô, không có hiện tượng chết đồng loạt. Để làm rõ nguyên nhân có yếu tố do sâu bệnh hại rừng, tháng 6 năm 2024 Chi cục trồng trọt & Bảo vệ thực vật tỉnh Nghệ An đã lấy mẫu, gửi về Trường Đại học Lâm nghiệp, Viện Lâm nghiệp Việt Nam để xác định loại nấm gây bệnh. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại chưa có kết quả trả lời.

(2) Do tác động của con người: Qua hiện tượng những cây lim phân bố trong tổ thành loài rừng tự nhiên, không có hiện tượng chết đồng loạt như các lỗ rừng lim xanh có đan xen với keo, bạch đàn. Do đó không loại trừ khả năng có tác nhân do con người gây ra (đối với những cây đã chết hoàn toàn).

2.2. Chính sách hỗ trợ đầu tư khoán bảo vệ rừng

Trên cơ sở quy hoạch rừng đặc dụng tại Quyết định số 48/2014/QĐ-UBND ngày 15/8/2014, hàng năm Ban quản lý rừng phòng hộ Yên Thành (nay là Ban quản lý rừng phòng hộ Bắc Nghệ An) rà soát hiện trạng, lập hồ sơ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để cấp kinh phí khoán bảo vệ rừng cho các hộ dân theo quy định, đồng thời phân công lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách, thường xuyên phối hợp với Ủy ban nhân dân xã Lăng Thành, Hạt Kiểm lâm Yên Thành tổ chức tuần tra bảo vệ, phát hiện và ngăn chặn những hành vi chặt phá rừng trái phép, phát dọn, đốt thực bì để trồng cây Keo nguyên liệu trong vùng quy hoạch rừng đặc dụng.

Năm 2024, Ủy ban nhân dân xã Lăng Thành có tờ trình xin không bố trí kính phí hỗ trợ bảo vệ rừng thuộc khu vực rừng đặc dụng, vì đang có những vướng mắc. 2.3. Kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật từ năm 2014 (từ lúc quy hoạch diện tích rừng Lim này thành rừng đặc dụng) đến nay

Năm 2015, xảy ra 2 vụ vi phạm khai thác rừng trái phép, năm 2016, đã phát hiện 20 hộ vi phạm tự ý khai thai thác gỗ tạp, xử lý thực bì vùng quy hoạch rừng đặc dụng để trồng Keo nguyên liệu, các hộ vi phạm trên đã được Ủy ban nhân dân xã Lăng Thành phối hợp với Ban quản lý rừng phòng hộ, Hạt Kiểm lâm Yên Thành xử lý theo quy định của pháp luật.

Từ năm 2017 đến năm 2024, một số cá nhân, hộ gia đình tự ý chặt phá một số cây gỗ tạp, cắt tỉa cành nhánh, phát dọn, đốt thực bì để trồng cây Keo (tháng 6/2024 xử phạt 01 vụ vi phạm về phát đốt xử lý thực bì trong rừng đặc dụng). Các vụ việc đã được UBND xã Lăng Thành phối hợp với Ban quản lý rừng phòng hộ, Hạt Kiểm lâm Yên Thành xử lý nghiêm, kịp thời theo quy định của pháp luật.

3. Tồn tại, khó khăn trong công tác quản lý, bảo vệ rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành

3.1. Năm 2014, UBND tỉnh Nghệ An đã phê duyệt Quy hoạch rừng đặc dụng gắn với di tích lịch sử văn hóa cảnh quan huyện Yên Thành. Tuy nhiên, từ đó đến nay, nhà nước chưa có phương án bồi thường tài sản trên đất và thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho người dân, gây khó khăn cho công tác quản lý, bảo vệ rừng; Chồng chéo trong công tác quản lý rừng đặc dụng giữa Ban quản lý rừng phòng hộ và người dân được giao rừng tại xã Lăng Thành.

3.2. Trong bìa đất lâm nghiệp giao cho hộ gia đình ghi rừng trồng Lim (không ghi rừng Lim tự nhiên), không ghi mật độ, trữ lượng, trạng thái rừng lim xanh, cơ sở pháp lý lúc giao không chặt chẽ, nên hiện nay rất khó khăn cho công tác quản lý bảo vệ rừng của các cơ quan chức năng.

3.3. Sau khi được giao bìa, các hộ gia đình đã phát thực bì để trồng keo, bạch đàn xen vào rừng lim, quá trình khai thác gỗ nguyên liệu một số hộ đã đốt xử lý thực bì, làm cho quá trình sinh trưởng cây lim bị ảnh hưởng đến phát triển, gây khó khăn cho công tác bảo vệ rừng Lim.

3.4. Rừng Lim là cây gỗ lâu năm, không được khai thác, không có lâm sản phụ để người dân phát triển kinh tế trên đất rừng được giao, tiền khoán bảo vệ rừng hàng năm thấp. Do đó, khi được giao đất giao rừng các hộ gia đình thường không quan tâm đến bảo vệ rừng lim, quá trình bị sâu bệnh hại không có báo cáo, cũng như không đưa ra biện pháp phòng trừ.

4. Những bất cập cần tháo gỡ và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả bảo tồn, phát triển rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành

4.1. Về công tác quản lý đất đai, quản lý rừng: Đề nghị Sở Nông nghiệp & Môi trường chỉ đạo đơn vị tư vấn lâm nghiệp trình xác lập Khu rừng đặc dụng theo đúng quy định của Luật Lâm nghiệp, có chính sách hỗ trợ cho người dân để thu hồi GCNQSD đất đã cấp cho hộ gia đình trong khu vực rừng Lim tại xã Lăng Thành, bàn giao lại cho Ban quản lý rừng phòng hộ Bắc Nghệ An quản lý, tránh sự chồng chéo trong công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng Lim

4.2. Về phát triển rừng đặc dụng tại xã Lăng Thành: Hiện nay, trong khu vực rừng đặc dụng, có diện tích đất trống, cây bụi, dây leo. Đối với diện tích đất trống lớn hơn 0,3 ha, đề xuất lập hồ sơ thiết kế dự toán trồng rừng đặc dụng để trồng cây Lim vào khu vực trên.

4.3. Đề nghị Chi cục trồng trọt & Bảo vệ thực vật tỉnh Nghệ An, phối hợp các cơ quan nghiên cứu chuyên môn, xác định loại nấm gây bệnh để có biện pháp phun phòng, chữa dập dịch kịp thời.

4.5. Để bảo vệ hiệu quả rừng Lim nhằm bảo tồn và phát triển rừng đặc dụng. Đề xuất UBND tỉnh cho chủ trương thuê cơ quan, đơn vị tư vấn có tư cách pháp nhân về lâm nghiệp điều tra đo đếm toàn bộ diện tích, thống kê, đánh giá mức độ hiện trạng thực tế từng cây Lim, tổ thành loài cây và trạng thái tại các lâm phần rừng Lim.