Kỳ Sơn: Triển vọng từ nhân giống rệp cánh kiến đỏ
Dự án xây dựng Vườn nhân giống rệp cánh kiến đỏ là cơ sở quan trọng để huyện Kỳ Sơn khôi phục và phát triển nghề nuôi thả cánh kiến đỏ - một nghề truyền thống của người dân Kỳ Sơn từ lâu đời.
Nghề truyền thống tại Kỳ Sơn
Nhựa cánh kiến đỏ (CKĐ) là một trong những món quà có giá trị nhất của thiên nhiên đối với con người. Đó là sản phẩm nhựa duy nhất do một loài côn trùng nhỏ bé có tên khoa học Laccifer lacca Kerr tiết ra. Nhựa cánh kiến đỏ đã được con người thu thập, sử dụng từ lâu đời và thường xuyên đưa vào ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp. Thuốc nhuộm có thể là sản phẩm đầu tiên được con người khai thác sử dụng từ cánh kiến. Ngày nay, sản phẩm nhựa cánh kiến đỏ được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp điện, điện tử, thực phẩm, y dược, thẩm mỹ và bảo vệ môi trường.
 |
| Nhựa cánh kiến đỏ (Ảnh: Internet) |
Kỳ Sơn là một huyện vùng cao của tỉnh Nghệ An, là một huyện có điều kiện tự nhiên phù hợp cho loài rệp cánh kiến đỏ sinh sống và người dân có truyền thống nuôi thả cánh kiến đỏ từ lâu đời. Do nhiều biến cố như đất nước chuyển từ kinh tế tập trung sang kinh tế thị trường, kiến thức nuôi thả cánh kiến đỏ của người dân chỉ mang tính kinh nghiệm, gia truyền, nạn phá rừng bừa bãi làm cho nguồn giống rệp cánh kiến đỏ và diện tích cây chủ bị thu hẹp. Mặt khác cùng với biến động của thị trường tiêu thụ mà nghề nuôi thả cánh kiến đỏ của đồng bào các dân tộc thiểu số huyện Kỳ Sơn bị mai một dần.
Trong các năm trước, trên địa bàn huyện Kỳ Sơn đã triển khai nhiều đề tài, dự án KHCN nhằm khôi phục và phát triển nghề nuôi thả cánh kiến đỏ. Theo báo cáo của phòng NN&PTNT huyện Kỳ Sơn, hiện nay trên địa bàn huyện có gần 200 ha cây chủ thả cánh kiến đỏ ở dạnh phân tán và tập trung đủ điều kiện để gây giống nuôi thả cánh kiến đỏ, do đó, mỗi năm huyện Kỳ Sơn cần ít nhất 10 tấn cành giống cánh kiến đỏ.
 |
| Vườn nhân giống rệp cánh kiến tại bản Phà Khốm - xã Phà Đánh - huyện Kỳ Sơn |
Từ thực tế đó, dự án “Xây dựng vườn nhân giống rệp cánh kiến đỏ tại huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An” đã được triển khai từ giữa năm 2013, với mục tiêu xây dựng vườn nhân giống có công suất 2,5-3 tấn cành giống/năm. Th.s Nguyễn Đình Lâm – Chủ nhiệm dự án – Phó phòng Quản lý KH – Sở KH và CN Nghệ An cho biết: Nhiều nhà khoa học đã từng nghiên cứu về cánh kiến đỏ đánh giá rằng muốn phát triển nghề nuôi thả cánh kiến đỏ có hiệu quả thì một trong những điều quan trọng đó là cần xây dựng tiêu chuẩn giống và xây dựng hệ thống cung ứng giống đạt chuẩn. Đây là những điều kiện mà Kỳ Sơn đang rất thiếu.
Thí điểm Vườn nhân giống 10ha
Để phát triển được nghề nuôi thả cánh kiến đỏ tại những vùng khí hậu đặc trưng của tỉnh nghệ An, điều tiên quyết là phải chủ động được cây chủ giống phục vụ cho trồng tập trung, và xây dựng được khu vực lưu giữ giống cánh kiến đỏ qua đông đủ lớn để lấy giống nuôi thả vụ mùa, là vụ sản xuất chính.
Với mục tiêu tạo ra một địa điểm tập trung nhân giống rệp cánh kiến đỏ có sinh lực ở thời kỳ đầu để cung ứng cho bà con nuôi thả cánh kiến, dự án đã chọn sườn đồi ở bản Phà Khốm, xã Phà Đánh với diện tích 10ha.
 |
| Hướng dẫn buộc giông cánh kiến đỏ lên cây đậu thiều |
Sau 3 năm, dự án trồng được 4.000 cây cọ khiết và cọ phèn (cây chủ dài ngày), 16.000 cây chủ đậu thiều (cây chủ ngắn ngày) và đã gây giống cánh kiến đỏ lên 10.000 cây chủ đậu thiều với 3 đợt gây giống. Dự kiến đến hết tháng 12/2015 sản xuất được trên 3 tấn cành giống đạt chất lượng.
 |
| Giống cánh kiến đỏ trên cây đậu thiều |
Qua quá trình theo dõi và đồng hành cùng dự án, nhiều ý kiến từ người dân và lãnh đạo địa phương rất phấn khởi với kết quả này. Ông Mùa Nỏ Xử - Phó chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn cho biết: Dự án là cơ sở quan trọng để Kỳ Sơn khôi phục và phát triển nghề nuôi thả cánh kiến đỏ, là một nghề truyền thống của người dân Kỳ Sơn từ lâu đời.
Trên thực tế, kỹ thuật nuôi thả cánh kiến đỏ thương phẩm cũng tương tự như kỹ thuật bồi dục và nhân giống rệp cánh kiến đỏ, do vậy, qua quá trình làm việc cho dự án, bà con quanh vùng cũng đã học được nghề nuôi thả cánh kiến, tạo cơ sở phục hồi nghề truyền thống của cha ông. Anh Cụt Văn Quyền, người dân ở bản Phà Khốm, xã Phà Đánh, huyện Kỳ Sơn cho biết: Sau khi tới tham quan vườn nhân giống và quan sát cách làm của các cán bộ kỹ thuật ở đây, anh thấy kỹ thuật nuôi thả cánh kiến đỏ cũng không quá khó. Đây là nghề truyền thống của cha ông nên anh cũng muốn học để khôi phục nghề, tăng thu nhập cho gia đình.
 |
| Tổ nhựa cánh kiến đỏ trên cây đậu thiều |
Tuy vẫn đang trong thời gian triển khai nhưng với những kết quả bước đầu, có thể tin tưởng dự án sẽ đạt được mục tiêu tạo ra một vùng lưu giữ, bồi dục và nhân giống rệp cánh kiến đỏ đạt tiêu chuẩn, có thể cung ứng kịp thời nguồn giống, từng bước thúc đẩy nghề nuôi thả cánh kiến đỏ trên địa bàn huyện Kỳ Sơn. Tuy nhiên, ngoài nguồn cung cấp giống ổn định, đủ năng lực, Kỳ Sơn cần có các cơ sở thu mua nhựa cánh kiến đáng tin cậy, có thể tiêu thụ sản phẩm cho bà con; đồng thời phải xây dựng chính sách đưa các loại cây chủ dài ngày như cọ phèn, cọ khiết trở thành cây lâm nghiệp đa dụng. Có như thế thì mới có thể đưa nghề nuôi thả cánh kiến đỏ trở thành một thế mạnh của Kỳ Sơn trong những năm tới.
(Anh Đào)
