Chuyển toàn bộ 12 dự án cao tốc Bắc-Nam sang đầu tư công, Nhà nước bán quyền thu phí

Nhà nước sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn

Theo đó, dự án án cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 sẽ có 12 dự án thành phần với chiều dài khoảng 729km có thể vận hành, khai thác độc lập. Cụ thể, các đoạn Bãi Vọt-Hàm Nghi, Hàm Nghi-Vũng Áng, Chí Thạnh-Vân Phong, Vân Phong-Nha Trang, Vũng Áng-Bùng, Bùng-Vạn Ninh, Vạn Ninh-Cam Lộ, Quảng Ngãi-Hoài Nhơn, Hoài Nhơn-Quy Nhơn, Quy Nhơn-Chí Thạnh, Cần Thơ-Hậu Giang, Hậu Giang-Cà Mau.

Giai đoạn 2021-2025 sẽ có 12 dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam với chiều dài khoảng 729km, là động lực phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Chính phủ cũng tính toán sơ bộ tổng mức đầu tư theo quy mô phân kỳ (4 làn xe) khoảng 146.990 tỷ đồng. Trên cơ sở tiến độ triển khai, sơ bộ nhu cầu vốn và giải ngân trong giai đoạn 2021-2025 cần bố trí khoảng 139.640 tỷ đồng (khoảng 95% tổng mức đầu tư), phần còn lại khoảng 7.350 tỷ đồng (khoảng 5% tổng mức đầu tư, chi phí giữ lại bảo hành công trình) chuyển tiếp bố trí giai đoạn 2026-2030.

Theo kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 đã được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 29/2021/QH15 ngày 28/7/2021, dự kiến bố trí cho dự án khoảng 47.169 tỷ đồng, trong giai đoạn 2021-2025 cần bổ sung khoảng 92.471 tỷ đồng, Chính phủ kiến nghị cân đối từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế và xã hội

Dự kiến tiến độ triển khai chuẩn bị dự án năm 2021-2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022-2023; khởi công giữa năm 2023, cơ bản hoàn thành năm 2025.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Quốc hội, với mục tiêu thu hút tối đa các nguồn lực xã hội đầu tư đường bộ cao tốc, Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu phương án đầu tư toàn bộ các dự án theo phương thức PPP.

Tuy nhiên, theo phương án này, trường hợp triển khai thành công cũng chỉ thu hút được khoảng 17.275 tỷ đồng vốn ngoài ngân sách (chiếm khoảng 11,7% tổng mức đầu tư dự án ), trong khi đó phải xây dựng cơ chế đặc thù khác so với quy định của Luật PPP (tỷ lệ vốn nhà nước tham gia trên 50% tổng mức đầu tư).

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã đã có Tờ trình số 519/TTr-CP gửi Quốc Hội báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Bên cạnh đó, mặc dù các dự án này có tính khả thi cao, nhưng vẫn chưa thể khẳng định chắc chắn sẽ triển khai thành công do còn phụ thuộc vào thị trường; trường hợp triển khai không thành công, thời gian thực hiện dự án sẽ kéo dài hơn từ 9-22 tháng dẫn đến sẽ chậm tiến độ, không đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2025 của Trung ương, Bộ Chính trị và Quốc hội.

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đã và đang diễn biễn rất phức tạp, tác động nặng nề đến mọi mặt đời sống, kinh tế-xã hội, để tạo đà để phục hồi và cơ cấu lại nền kinh tế đất nước giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đã xác định việc đẩy nhanh tiến độ dự án đầu tư quan trọng quốc gia, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công là một nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, trong ngắn hạn là kích thích tổng cầu, tạo việc làm, tiêu thụ hàng hóa, trong dài hạn là phát triển hạ tầng chiến lược nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, trong đó ưu tiên cao nhất cho hệ thống đường bộ cao tốc.

Đồng thời, tại Kết luận số 18-KL/TW Bộ Chính trị đã kết luận đây là dự án đặc biệt quan trọng của đất nước, cần phải tập trung nguồn lực đầu tư để sớm hoàn thành dự án.

Trên cơ sở sự cần thiết, tính cấp bách, hiệu quả của dự án, để bảo đảm triển khai thành công và sớm hoàn thành dự án, Chính phủ kiến nghị triển khai đầu tư công toàn bộ 12 dự án thành phần, sau khi hoàn thành sẽ tổ chức thu phí hoặc nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn Nhà nước, đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng nói chung và hạ tầng giao thông nói riêng.

Động lực quan trọng phát triển kinh tế của đất nước

Hệ thống đường cao tốc đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, vận tải hàng hóa và hành khách, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo quốc phòng-an ninh, rút ngắn khoảng cách và thời gian đi lại giữa các vùng, miền, tạo liên kết giữa các trung tâm kinh tế-chính trị, các địa phương, cảng biển quốc tế, cảng hàng không quốc tế...

“Việc đầu tư hoàn thành toàn bộ tuyến đường bộ cao tốc Bắc-Nam sẽ đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng cao trên hành lang kinh tế Bắc-Nam, giải quyết những hạn chế mà các tuyến quốc lộ song hành, đặc biệt Quốc lộ 1 không thể khắc phục,” tờ trình Chính phủ nêu rõ.

Sau khi đầu tư xây dựng, Nhà nước sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn.

Hiện nay, tại Việt Nam, các địa phương có đường bộ cao tốc kết nối đều có mức tăng trưởng kinh tế cao hơn bình quân cả nước, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân, tạo diện mạo mới cho các địa phương

Quan đúc kết kinh nghiệm, bài học rút ra từ thực tiễn triển khai đầu tư xây dựng hệ thống đường bộ cao tốc tại nước ta thời gian vừa qua, để đảm bảo được tiến độ xây dựng, Chính phủ giao cho các địa phương tổ chức thực hiện các dự án thành phần với mục tiêu phát huy tính chủ động, tự lực, tự cường của địa phương.

Trong thực tế, một số địa phương được giao quản lý, triển khai đầu tư đường bộ cao tốc đã tạo được tính chủ động, kịp thời trong giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình đầu tư xây dựng (như công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư, nguồn cung cấp vật liệu xây dựng, công tác vận động, tuyên truyền người dân,…)

Đồng thời, việc phân cấp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong việc quy hoạch và phát triển không gian đô thị, các khu kinh tế, khu công nghiệp hai bên đường cao tốc, phát huy tối đa hiệu quả đầu tư.

Rủi ro lớn về tiến độ nếu đầu tư toàn bộ bằng PPP

Phân tích về việc lựa chọn hình thức đầu tư dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 (8 dự án đầu tư công, 4 dự án PPP), trong tờ trình của Bộ GTVT, Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm cho rằng, nếu triển khai toàn bộ các dự án thành phần theo hình thức PPP mức độ thành công sẽ không cao, có thể phát sinh các tình huống không lựa chọn được nhà đầu tư hoặc không huy động được vốn tín dụng để triển khai.

Nhiều gói cao tốc Bắc - Nam đang được đẩy nhanh thi công.

“Trường hợp đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, phải báo cáo cấp có thẩm quyền chuyển đổi sang đầu tư công, tiến độ kéo dài thêm khoảng 9 tháng. Ngay cả trường hợp lựa chọn nhà đầu tư thành công nhưng không huy động được vốn vay, tiến độ sẽ kéo dài thêm khoảng 13 tháng so với phương án đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư”, Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm cho biết.

Dẫn chứng thực tế từ dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020, Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm cho biết, theo Nghị quyết 52/2017 của Quốc hội, trong 11 dự án thành phần có 8 dự án triển khai theo hình thức PPP và 3 dự án đầu tư công.

Trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư đã phát sinh khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến tính khả thi và tiến độ hoàn thành dự án, trong đó chủ yếu là huy động vốn tín dụng.

Đồng thời, do tác động của dịch Covid-19, để thúc đẩy tiến độ hoàn thành các dự án, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công nhằm khôi phục nền kinh tế, Quốc hội đã quyết định chuyển đổi 3 dự án thành phần (Mai Sơn - QL45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây) từ hình thức PPP sang đầu tư công.

Tiếp đến, 5 dự án PPP còn lại đã tổ chức đấu thầu nhưng chỉ có 3 dự án lựa chọn được nhà đầu tư gồm: Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo. Hai dự án QL45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu không lựa chọn được nhà đầu tư đã phải chuyển đổi sang đầu tư công.

“Đối với 3 dự án PPP cao tốc giai đoạn 2017 - 2020 đang triển khai dù có mức vốn Nhà nước hỗ trợ trên 50% tổng mức đầu tư, thời gian thu hồi vốn chỉ 16 - 17 năm, được đánh giá rất hiệu quả về tài chính so với các dự án PPP giai đoạn trước đây. Tuy nhiên, đến nay, các nhà đầu tư của 3 dự án này vẫn chưa ký kết được hợp đồng tín dụng”, Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm dẫn chứng./.