Bộ trưởng Công Thương nói về nghịch lý điện tái tạo ở Việt Nam

Theo Bộ trưởng Công Thương, nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp, do đó, muốn sử dụng nguồn điện tái tạo phải đầu tư khá lớn cho truyền tải hoặc lưu trữ.

Tại phiên thảo luận của Quốc hội chiều 1/6, một số đại biểu quan tâm về vấn đề phát điện năng lượng tái tạo ở nước ta. Đại biểu Nguyễn Văn Hiển (Lâm Đồng) cho biết gần đây trong các văn bản điều hành, cơ quan chức năng có sự thay đổi đột ngột về mặt chính sách, nhất là các quy định về khung giá điện, nhà máy phát điện, nhà máy điện tái tạo chuyển tiếp.

"Điều này không những không khuyến khích, ưu đãi các dự án điện gió, điện mặt trời như Nghị quyết 55 mà còn có quy định còn thắt chặt so với các dự án điện truyền thống làm khó các nhà đầu tư", đại biểu nhìn nhận.

Vị đại biểu đề xuất sớm có giải pháp tháo gỡ khó khăn, tránh thất thoát, lãng phí nguồn năng lượng tái tạo lớn đã được sản xuất nhưng không được đưa vào khai thác, sử dụng.

Nhiều chủ đầu tư vì chạy theo giá FIT mà vi phạm luật

Giải trình và làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời. Tuy nhiên, có một số nghịch lý là nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp, vì thế, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải hoặc lưu trữ điện.

Mặt khác, theo Bộ trưởng, để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định để bù đắp khi không có nắng, gió. Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện cũng được xem là điện nền.

"Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải cabon có nhiều hơn, trong ngắn hạn chúng ta chưa có nguồn, giải pháp khác thay thế thì các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì để bảo đảm an toàn hệ thống điện", ông lý giải.

Theo Bộ trưởng, về lâu dài, năng lượng tái tạo sẽ là nguồn điện có giá rẻ nhất nếu chưa tính chi phí truyền tải, lưu trữ điện.

Liên quan vấn đề xử lý đối với dự án điện gió mặt trời không đủ điều kiện tham gia giá FIT, Bộ trưởng thừa nhận không thể phủ nhận lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời và điện gió được đầu tư mà trước giờ khai thác, sử dụng.

Tuy nhiên, hầu hết chủ đầu tư các dự án đã chạy đua với thời gian nên bỏ qua hoặc bỏ sót các khâu, các thủ tục theo quy định của pháp luật, thậm chí là vi phạm các quy định của pháp luật chuyên ngành.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên.

"Chính sách giá FIT đã hết thời hiệu được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải dừng đột ngột thì đương nhiên không thể áp giá FIT mà phải theo quy định và các Nghị định có liên quan", Bộ trưởng nói.

Nhập khẩu điện rẻ hơn điện tái tạo trong nước

Về vấn đề nhập khẩu điện của Việt Nam, Bộ trưởng cho biết chủ trương mua bán điện của Việt Nam từ nước ngoài đã quy định tại Luật Điện lực và các nghị định có liên quan. Việc nhập khẩu điện là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị, an ninh của Việt Nam đối với các nước láng giềng.

Việc nhập khẩu điện đã được thực hiện từ nhiều năm trước, với Trung Quốc từ năm 2010, với Lào từ năm 2016.

Nhập khẩu điện của Lào không chỉ là quan hệ kinh tế mà còn là quan hệ chính trị, ngoại giao và để bảo đảm mục tiêu quốc phòng, an ninh của đất nước. Bộ trưởng cho biết nguồn điện thời gian qua luôn có trong cơ cấu nguồn điện của các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia được duyệt.

Tuy nhiên, tỷ lệ nhập khẩu điện còn rất nhỏ, mới chỉ có 572 MW, bằng 0,73% công suất đặt hệ thống năm 2022, mà chỉ dành cho các khu vực biên giới. Điều đặc biệt là việc nhập khẩu điện từ Lào là điện sạch bởi nếu có phát thải thì phát thải ở nơi sản xuất.

"Nhập khẩu điện thời gian qua chỉ để cung cấp cho khu vực biên giới nên rẻ hơn giá điện năng lượng tái tạo trong nước nếu phải cộng chi phí truyền tải, hao hụt đường dây từ miền Trung, miền Nam ra Bắc là rất cao. Hệ thống truyền tải điện từ các nhà máy điện trong nước ra biên giới hiện chưa đồng bộ, chưa thuận lợi bằng hệ thống điện của nước bạn đến biên giới của hai nước", ông Diên nói.

Đại biểu cho biết có trên 4.600 MW từ các dự án điện tái tạo không được khai thác, trong khi đang thiếu điện và phải nhập, mua của nước ngoài.

Giảm thuế VAT đến hết năm là phù hợp

Tại phiên thảo luận của Quốc hội chiều 1/6 về đề xuất giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT), đại biểu Trần Chí Cường (TP Đà Nẵng) nghị cân nhắc cần kéo dài thêm thời gian thực hiện chính sách này cho đến hết năm 2024. "Chính sách ban hành cũng cần có một khoảng thời gian đủ để có thể hấp thụ, đưa vào cuộc sống, bảo đảm sự ổn định", vị đại biểu nhìn nhận.

Tương tự, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) cũng đề xuất kéo dài chính sách giảm 2% thuế giá trị gia tăng đến hết năm 2025 hoặc ít nhất đến năm 2024.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết phương án trình đã được Ủy ban Tài chính - Ngân sách thẩm tra và được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội tại kỳ họp này.

Bộ trưởng cho biết thêm Nghị quyết 43 chỉ có hiệu lực cho đến hết năm nay, nhất là 6 tháng nữa. "Phương án trình phù hợp với cân đối cân đối ngân sách và mục tiêu chính sách nhằm kích cầu tiêu dùng và giải quyết khó khăn một cách tức thời, tức là trong giai đoạn hiện nay", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về đề xuất giảm 50% thuế trước bạ ôtô, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết đã trình với Chính phủ và Chính phủ đã đồng thuận với kiến nghị này.