Việt Nam và các nước Châu Á chạy đua phát triển vaccine COVID-19 nội địa

Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Đài Loan, Thái Lan, Indonesia và Việt Nam đều đang đầu tư vào các ứng cử viên vaccine "cây nhà lá vườn" sau khi gặp khó khăn để đảm bảo nguồn cung cấp từ bên ngoài. Mặc dù các loại vaccine tự phát triển này khó có thể đến kịp để cải thiện tình trạng thiếu vaccine, nhưng các nhà chức trách và chuyên gia coi cách tiếp cận này là một sự đầu tư dài hạn.

Thứ nhất, COVID-19 có thể lưu hành vô thời hạn. Nghĩa là các biến thể có thể kháng lại các vaccine hiện có sẽ xuất hiện, và nhu cầu tiêm vaccine bổ sung để duy trì khả năng miễn dịch sẽ đẩy nhu cầu vaccine lên cao hơn nữa trong nhiều năm tới. 

Tiêm vaccine COVID-19 ở Thái Lan. (Ảnh: Reuters)

Ngoài ra, khi nguồn cung đáp ứng được, và vượt quá nhu cầu địa phương, nước phát triển được vaccine có thể quay sang trợ giúp những nơi nghèo hơn, tạo cơ hội cho ngoại giao vaccine.

Tại Nhật Bản, ít nhất 4 công ty dược phẩm, bao gồm Daiichi Sankyo có trụ sở tại Tokyo và Shionogi Pharmaceutical có trụ sở tại Osaka, đã tiến hành thử nghiệm giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2 cho một số ứng viên vaccine dựa trên cả công nghệ mRNA và công nghệ vaccine bất hoạt truyền thống.

Dù quốc gia này tăng tốc triển khai tiêm vaccine trong những tuần gần đây, chưa đến 10% dân số Nhật được tiêm ít nhất một liều vaccine.

Ken Ishii, giám đốc Trung tâm phát triển vaccine quốc tế ở Tokyo, dự đoán một hoặc hai loại vaccine tự phát triển tại Nhật Bản sẽ có mặt vào nửa cuối năm 2022.

Mặc dù vaccine "của nhà tự trồng" sẽ không giúp Nhật Bản đạt được miễn dịch cộng đồng trong năm nay, Ishii nhận định các nước nên phát triển vaccine riêng để bảo vệ hệ thống y tế và nền kinh tế, đồng thời mở rộng kho vũ khí ngoại giao và quyền lực mềm.

Ông nói: “Sẽ là một sự khác biệt nếu vaccine COVID-19 trở thành vaccine ‘theo mùa’ như (vaccine) bệnh cúm".

Ở Hàn Quốc, nơi có khoảng 14% dân số đã được tiêm mũi đầu tiên, ít nhất 5 công ty địa phương đang nỗ lực phát triển vaccine của riêng họ. Các ứng cử viên từ Genexine và SK Bioscience đang trải qua giai đoạn 2 thử nghiệm.

Vào tháng 4, Bộ trưởng Y tế Kwon Deok-cheol cho biết một hoặc hai loại vaccine sẽ được phê duyệt sử dụng vào cuối năm 2021 hoặc đầu năm 2022. Cùng tháng, Bộ trưởng Khoa học Choi Ki-young nói với một phiên họp quốc hội rằng ông tự tin là vaccine nội địa sẽ có sẵn trước cuối năm 2021. Các quan chức ở Seoul hy vọng sẽ đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng cho cư dân thành phố vào tháng 11/2021.

Đài Loan, nơi tình trạng thiếu vaccine xảy ra do sự gia tăng đột ngột số ca bệnh, đang hồi hộp chờ đợi sự xuất hiện của vaccine từ các công ty địa phương như Adimmune, Vaccine Biologics và United Biomedical.

Shih-Jen Liu đến từ Viện Bệnh truyền nhiễm và Tiêm chủng ở Đài Bắc, cho biết sẽ rất khó để hoàn thành các thử nghiệm giai đoạn 3 trong năm nay, khiến mục tiêu cung cấp vaccine địa phương vào tháng 7 của Đài Loan là không thực tế.

Liu nói: “Khó khăn đối với ngành công nghiệp vaccine ở Đài Loan là do quy mô thị trường nhỏ và thiếu chuỗi cung ứng vaccine hoàn chỉnh. Hầu hết nguyên liệu sản xuất vaccine đều có xuất xứ từ bên ngoài. Chúng tôi đã mất rất nhiều thời gian để chờ đợi nguyên liệu đến. Tuy nhiên, việc tự chế tạo vaccine là rất quan trọng vì việc mua vaccine không dễ dàng. Đài Loan có nhiều vấn đề chính trị phải đối mặt”.

Ấn Độ, quốc gia báo cáo gần 350.000 người chết trong làn sóng COVID-19 thứ 2, đã sử dụng hơn 21 triệu liều Covaxin tự sản xuất tại nhà của mình. Đây là vaccine được Bharat Biotech hợp tác với Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ phát triển.

Bharat Biotech, có trụ sở tại Hyderabad, đặt mục tiêu cung cấp 80 triệu liều Covaxin, mỗi tháng kể từ tháng 8. Vaccine này vẫn chưa được WHO chấp thuận. 

Nguồn vaccine COVID-19 hiện không đáp ứng được nhu cầu ở nhiều nơi. (Ảnh: Reuters)

Tuy nhiên, họ còn đang phát triển một loại vaccine xịt mũi. Nguồn cung cấp vaccine tại nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới đang thiếu hụt sau khi chính phủ mở cửa tiêm chủng cho tất cả người trưởng thành vào tháng trước.

Biological-E, một công ty dược phẩm và vaccine có trụ sở tại Hyderabad, đã hoàn thành thử nghiệm giai đoạn 1 và giai đoạn 2 của một vaccine khác dựa trên protein tương tự như vaccine Novavax, và tháng trước đã nhận được sự chấp thuận của chính phủ để bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 3.

Tại Thái Lan, nơi chưa đến 5% dân số được tiêm liều vaccine đầu tiên, các nhà nghiên cứu tại Đại học Chulalongkorn, Bangkok dự định trong tháng này sẽ bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1 đối với vaccine mRNA ChulaCov19.

Kiat Ruxrungtham, người đang lãnh đạo việc phát triển vaccine tại Đại học Chulalongkorn, cho biết vaccine của họ có thể sẵn sàng để sản xuất hàng loạt vào đầu năm 2022. Nhóm của ông đã lên kế hoạch để vaccine này hoạt động như một vaccine bổ sung cho các biến thể mới nổi, sau khi hầu hết người Thái đã được tiêm chủng các vaccine thế hệ đầu AstraZeneca và Sinovac.

Kiat nói: “Nó sẽ không cạnh tranh với các vaccine thế hệ đầu tiên. Tôi nghĩ đối với chúng tôi, điều quan trọng nhất là phải nhìn vào tính bền vững và lâu dài".

Tại Việt Nam, công ty Công nghệ Sinh học Dược phẩm Nanogen và Viện Vaccine và Sinh phẩm Y tế (IVAC) đã bắt đầu thử nghiệm trên người với Nanocovax và Covivac đầu năm nay.

Nanocovax có thể được giao sớm nhất là vào tháng 9, theo Bộ Y tế, trong khi IVAC cho biết Covivac sẽ có sẵn vào quý đầu tiên của năm 2022. Hai loại vaccine khác đang được các công ty nhà nước phát triển vẫn chưa bắt đầu thử nghiệm trên người.

Tại Indonesia, quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất Đông Nam Á với hơn 50.000 người chết, các cơ quan quản lý y tế cho biết vaccine Merah Putih - sự hợp tác giữa 6 tổ chức địa phương, bao gồm Đại học Indonesia và Viện Khoa học Indonesia - có thể hoàn thành các thử nghiệm lâm sàng vào cuối năm và bắt đầu sản xuất hàng loạt vào đầu năm 2022.

Với rất nhiều ứng cử viên vaccine đang phát triển, đại dịch đã thay đổi cách tính toán liên quan đến việc thực hiện nghiên cứu vaccine tốn kém và tốn thời gian.

“Tùy thuộc vào hạn chế của năng lực sản xuất toàn cầu, vẫn có thể cần thêm hàng tỷ liều, và nếu cần vaccine với virus tăng cường hoặc biến thể, thì sẽ còn cần hàng tỷ liều nữa”, Jerome Kim, tổng giám đốc Viện vaccine quốc tế (IVI) ở Seoul, Hàn Quốc nói.