Thành tựu phát triển vaccine đáng kinh ngạc của Cuba mang lại hy vọng cho thế giới

“Kỳ tích đáng kinh ngạc”

Quốc đảo Caribe này đã đạt được cột mốc quan trọng đó bằng cách sản xuất vaccine ngừa Covid-19 của riêng mình, ngay cả khi đối mặt nhiều khó khăn về kinh tế do ảnh hưởng từ lệnh cấm vận thương mại kéo dài hàng thập kỷ của Mỹ.

Lô vaccine được chính phủ Cuba trao tặng cho Syria tại sân bay quốc tế ở Havana. Ảnh: Getty.

Bà Helen Yaffe, một chuyên gia về Cuba tại Đại học Glasgow, Scotland nhận định: “Đây là một kỳ tích. Những người từng nghiên cứu về công nghệ sinh học có lẽ không bát ngờ về điều đó. Thành công không đến một cách ngẫu nhiên. Điều này là thành quả của một chính sách đúng hướng tập trung vào quá trình đầu tư nghiêm túc cả trong lĩnh vực y tế công cộng lẫn khoa học của Cuba”.

Tính đến thời điểm hiện tại, có khoảng 86% dân số Cuba được tiêm phòng đầy đủ 3 liều vaccine ngừa Covid-19, số liệu thống kê chính thức của Our World in Data cho biết. Cuba đã bắt đầu tiêm phòng cho trẻ em từ 2 tuổi cách đây vài tháng. Các cơ quan y tế nước này đang nỗ lực tiêm mũi thứ 3 cho toàn bộ dân số trong tháng 1/2022 để ngăn ngừa sự lây lan mạnh mẽ của biến thể Omicron.  

“Sẽ có rất nhiều quốc gia và người dân ở nam bán cầu đặt kỳ vọng vào vaccine Cuba và mong muốn được tiêm loại vaccine này”, bà Helen Yaffe đánh giá.

Đất nước khoảng 11 triệu dân này là quốc gia duy nhất ở Mỹ Latin và Caribe phát triển vaccine ngừa Covid-19 nội địa. “Sự thành công của một đất nước nhỏ bé trong việc sản xuất vaccine và tiêm phòng cho 90% dân số là điều phi thường”, ông John Kirk, giáo sư nghiên cứu về các nước Mỹ Latin ở Đại học Dalhousie ở Canada, nhận định.

Công nghệ sinh học của Cuba đã phát triển thành công 5 loại vaccine khác nhau, trong đó có vaccine Abdala, Soberana 02 và Soberana Plus, tất cả đều có khả năng bảo vệ lên tới 90% khi được tiêm 3 mũi. Tuy nhiên, các cuộc thử nghiệm lâm sàng vaccine của Cuba vẫn chưa được đánh giá cao bằng các quốc gia mạnh về y học dù Cuba đã hai lần có cuộc họp trực tuyến với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để bắt đầu quy trình xin cấp phép sử dụng khẩn cấp.

Một tuyến đường vắng lặng tại Havana, Cuba tháng 10/2021. Ảnh: Getty

Mang lại hy vọng cho các nước thu nhập thấp

Không giống các tập đoàn dược phẩm lớn của Mỹ như Pfizer và Moderna, sử dụng công nghệ mRNA, tất cả vaccine của Cuba đều là vaccine “tiểu đơn vị protein”, chứa các protein đặc trưng được tách ra từ các virus gây bệnh. Điều này giúp ích cho các nước có thu nhập thấp bởi các vaccine này có giá thành khá rẻ, có thể được sản xuất ở quy mô lớn và không cần được bảo quản tại tủ đông âm sâu. Nhiều quan chức y tế trên thế giới đã coi vaccine của Cuba như một niềm hy vọng cho nam bán cầu trong bối cảnh tỷ lệ tiêm chủng ở khu vực này vẫn còn thấp.

Nhưng để hy vọng này thành hiện thực, vaccine của Cuba cần được sự phê duyệt của WHO. Phát biểu với báo chí, ông Vicente Verez, người đứng đầu Viện vaccine Finlay của Cuba, cho biết WHO hiện đang đánh giá các cơ sở sản xuất của Cuba. Theo kế hoạch Cuba sẽ gửi các dữ liệu và tài liệu cần thiết cho WHO trong quý đầu năm 2022. Sự chấp thuận của WHO sẽ là một bước đi quan trọng trong việc đẩy nhanh tốc độ tiêm chủng trên toàn thế giới.  

Khi được hỏi về ý nghĩa của vaccine Cuba đối với các nước có thu nhập thấp, bà Helen Yaffe nói: “Nhiều quốc gia và người dân ở phía nam bán cầu sẽ coi vaccine Cuba là hy vọng tốt nhất giúp họ tiêm chủng cho toàn bộ dân số vào năm 2025”.

“Trên thực tế, điều này tác động đến tất cả chúng ta bởi biến thể Omicron đang lây lan nhanh chóng tại những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Khi số lượng người mắc Covid-19 ngày càng nhiều, chắc chắn sẽ có nhiều biến chủng mới xuất hiện và sau đó chúng có thể tấn công những nước tiên tiến đã bao phủ vaccine trên diện rộng”.

Cởi mở trong chuyển giao công nghệ điều chế vaccine

Giáo sư John Kirk cho rằng, sự phê chuẩn của WHO đối với vaccine ngừa Covid-19 do Cuba sản xuất sẽ có “ý nghĩa lớn lao” đối với các nước đang phát triển.

“Điều quan trọng là vaccine của Cuba không đòi hỏi phải bảo quản ở nhiệt độ cực thấp như vaccine của Pfizer hay Morderna, vì thế rất thích hợp cho những quốc gia ở châu Phi – vốn có cơ sở hạ tầng hạn chế trong việc bảo quản vaccine”, chuyên gia John Kirk nhấn mạnh.

Ông cũng chỉ ra rằng, không giống như các quốc gia hay công ty dược phẩm khác vốn chú trọng việc kinh doanh, Cuba đã đề xuất chuyển giao công nghệ để chia sẻ quá trình sản xuất vaccine với những nước có thu nhập thấp.

“Mục đích chính của Cuba không phải là để kinh doanh vaccine mà là để bảo vệ sức khỏe cho toàn cầu. Việc chế tạo thành công vaccine sẽ giúp quốc gia này có thêm thu nhập nhưng chắc chắn sẽ không phải là những khoản lợi nhuận khổng lồ như các công ty đa quốc gia khác kiếm được”, chuyên gia Kirk nhấn mạnh.

Nhiều chuyên gia y tế từ lâu đã đánh giá cao nền y học của Cuba. Phát biểu với báo chí vào tháng 2/2021 – thời điểm Cuba đang bắt tay điều chế vaccine, chuyên gia Yaffe đã cho rằng, nước này sẽ sản xuất thành công và sẽ nhanh chóng đưa vaccine nội địa vào sử dụng.

“Đó không phải là phỏng đoán. Điều này dựa trên những đánh giá về hệ thống y tế tại Cuba và cấu trúc của nó. Họ có đội ngũ y bác sỹ gia đình và các phòng khám ở khắp mọi nơi”.

Bà lưu ý, nhiều phòng khám trong số này được đặt ở những khu vực nông thôn hoặc khu vực rất khó tiếp cận. Điều đó đồng nghĩa với việc các cơ quan y tế có thể nhanh chóng cung cấp vaccine cho toàn bộ người dân.  

“Một yếu tố quan trọng khác là người dân Cuba không có tâm lý do dự tiêm vaccine – thứ mà chúng ta thường chứng kiến ở những quốc gia khác”./.