Lễ cúng tiễn năm cũ của đồng bào Khơ Mú

Chuẩn bị cho Lễ cúng tiễn năm cũ, đồng bào Khơ Mú phải chọn những con gà ưng ý nhất, thường là gà trống.

Theo đồng bào Khơ Mú huyện biên giới Kỳ Sơn, để thực hiện lễ cúng tiễn năm cũ, ít nhất phải có 3 con gà, 1 con để cúng năm cũ, 1 con để chào đón năm mới và con thứ 3 là để cúng hồn lúa, cầu cho mùa rẫy năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Để xua đuổi những điều rủi trong năm cũ, đồng bào dùng tiết gà bôi lên đầu gối từng thành viên trong gia đình, từ già đến trẻ nhỏ.

Ông Moong Văn Xuân, bản Phà Khảo xã Phà Đánh, Kỳ Sơn, chủ hộ thực hiện lễ cúng tiến năm cũ, cho biết: “Nghi thức đầu tiên trong lễ cúng tiễn năm cũ của người Khơ Mú là cắt tiết gà bôi lên đầu gối của tất cả các thành viên trong gia đình, đầu tiên để xua đuổi những xui xẻo trong năm đã qua; thứ hai để đón năm mới, với hàm ý cầu mong may mắn, sức khỏe, bình an cho tất cả mọi người trong gia đình”.

Cúng rượu cần là một trong những nghi lễ chính.

Tiếp đó là nghi lễ cúng rượu cần, đây là phần lễ gọi, mời ông bà tổ tiên đã khuất về cùng ăn Tết với con cháu. Để mời được tổ tiên về cùng chum vui rượu cần, gia chủ phải nhờ các cụ cao tuổi, những người có uy tín, được kính trọng trong bản về cùng cầu khấn giúp gia đình những điều tốt đẹp nhất sẽ đến trong năm mới, nhất là may mắn.

“Tục cúng trong nhi lễ này sẽ có 2 lượt, đầu tiên gia chủ sẽ cúng đầu, tiếp đến các cụ già sẽ đáp lại, 2 lần như thế, với hàm ý báo với tổ tiên năm cũ đã hết, sang năm mới, mùa rẫy mới sẽ được bắt mong ông bà tổ tiên phù hộ, bảo vệ cho con cháu được bình an, sức khỏe dồi dào, chân cứng đá mềm”, ông Cụt Thanh Hải, già làng bản Phà Khảo, xã Phà Đánh, Kỳ Sơn, chia sẻ.

Gia chủ chuẩn bị một mâm cúng thủ tục làm vía.

Trong lễ tiễn năm cũ, người Khơ Mú còn chuẩn bị một mâm cúng đầy đủ xôi, thịt gà và các sản vật từ nông nghiệp do đồng bào trồng như: Bí, ngô, khoai xắn… bày trên lá chuối hoặc mâm mây. Các thành viên trong gia đình sẽ ngồi quanh mâm cúng và được chủ hộ chia một ít xôi, thịt, bỏ vào lòng bàn tay của từng người, ý nghĩa năm cũ đã qua, năm mới đến thì hồn vía của mọi người trong nhà cũng phải được ăn no mới khỏe mạnh.

Thầy cúng sẽ lấy một thứ 1 ít, như: thịt gà, xôi, rau cụ quả bỏ vào lòng bàn tay của các thành viên trong gia đình, cầu sức khoẻ trong năm mới.

Theo ông Cụt Văn Thê, Phó Chủ tịch UBND xã Phà Đánh, Kỳ Sơn: Trước đây đồng bào Khơ Mú ở đây ăn Tết khá sớm, trước Tết Nguyên đán 1 tháng. Tuy nhiên những năm gần đây,đồng bào đã cùng ăn Tết chung, nhưng tập quán riêng của đồng bào ở đây vẫn tổ chức làm lễ cúng tiễn năm cũ, đón năm mới, cầu mong cho con cháu sang năm mới đều mạnh khỏe, chăn nuôi phát triển”.

Sau khi hoàn tất các thụ tục cúng bái, gia chủ và các khác mời sẽ thưởng thức rượu cần và cùng ăn bữa cơm năm mới, theo lịch Tết của đồng bào Khơ Mú.

Dân tộc Khơ Mú tại huyện biên giới Kỳ Sơn hiện có gần 30.000 người, chiếm trên 36% dân số trong toàn huyện. Kinh tế, xã hội phát triển, đời sống người dân được nâng lên, nhiều nét văn hóa của người Khơ Mú đã có nhiều đổi mới, nhưng phong tục cúng tiễn năm cũ vẫn được duy trì và bảo tồn, tạo nên bản sắc văn hóa khác biệt của đồng bào Khơ Mú. Thông qua lễ cúng thể hiện tấm lòng hiếu kính đối với tổ tiên, cũng như niềm vui ngày đoàn viên của cả gia đình, với ước mong về một cuộc sống đủ đầy hơn của đồng bào.