Bánh Mông ngày Tết
Dân tộc Mông đón tết cũng là lúc vụ mùa đã thu hái xong. Sáng 30 tết, cả dòng họ đều tập trung làm cây “nêu’’(theo tiếng Mông gọi là Gô Cay) để làm lễ giải xui xua đi những điều không may mắn, cầu mong những điều tốt lành sẽ đến trong năm mới. Đặc biệt, trong mâm cỗ tết, không thể thiếu bánh Mông truyền thống, bởi người Mông quan niệm bánh Mông tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời, nguồn gốc sinh ra vũ trụ và loài người. Nguyên liệu để làm bánh Mông phải là gạo nếp nương vừa mới thu hái xong có hương vị thơm, Gạo nếp được ngâm qua 1 đêm, khi sôi lửa phải đều thì xôi mới dẻo thơm. Khi xôi chín đổ vào cối giã ngay khi còn nóng. Việc giã bánh do thanh niên khỏe mạnh đảm nhiệm, họ giã chày đôi để xôi nhanh nhuyễn. Đây cũng là dịp các chàng trai trổ tài mạnh mẽ. Khi xôi đã nhuyễn và dẻo quánh thành một khối là lúc các mẹ, các chị khéo léo nặn thành những chiếc bánh xinh xắn, tròn trịa như mặt trăng mặt trời trong câu chuyện cổ. Muốn cho khỏi dính tay và bánh tăng độ thơm ngon, các mẹ các chị xoa lòng đỏ trứng gà vào lòng bàn tay. Bà Củ Y Rủ ở b ản Trường Sơn, xã Nậm Cắn cho biết bánh này gia đình tự làm ra được, lá dong tự kiếm được trong rừng về, loại bánh này không cầu kỳ lắm, vừa để thờ cúng tổ tiên, để tiếp khách, cho con cháu ăn trong ngày tết và đi thăm làm quà.
Sản vật quí có được do bàn tay lao động cùng trí tưởng tượng phong phú, đã thổi hồn cho chiếc bánh thơm ngon, gói ghém cả đất trời và khát vọng vươn tới tới một cuộc sống ấm no hạnh phúc của người Mông. Chủ nhà bao giờ cũng dâng một cặp bánh mới lên bàn thờ, kính mời các đấng thần linh và tổ tiên thụ lộc và phù hộ độ trì cho gia đình năm mới mạnh khỏe, ấm no, hạnh phúc.
Ngày tết của người Mông không thể thiếu loại bánh này. Đây là loại bánh truyền thống, không chỉ thơm ngon bổ dưỡng, mà còn gói ghém cả đất trời và tình người sâu nặng. Từ bao đời rồi, mỗi tết nhà nhà đều náo nức gói những loại bánh có từ thời ông bà truyền lại, gửi vào đó bao ước mơ khát vọng một ngày mai tươi sáng hơn. Trẻ nhỏ thêm lớn khôn, người già như trẻ lại, những đôi trai gái tặng nhau cặp bánh như trao gửi tâm tình. Hình dáng các loại bánh này mang biểu tượng của linh vật nam và nữ, ẩn chứa bao điều sâu kín về tình yêu và cuộc sống. Ngày xuân, sau những ngày náo nức trong hội hái hoa ban, nồng say cùng vòng xòe mê đắm, bồi hồi nâng chén rượu thơm trong hương xuân hồn hậu, mỗi người như được tiếp thêm nguồn năng lượng mới, để rồi thêm tin yêu về một ngày mai. Không là sơn hào hải vị, nhưng từ trong sâu xa tâm thức dân gian qua chiếc bánh dân giã, cũng cảm nhận hết giá trị chân tình của chủ nhà qua món quà quê bình dị.
(Hương Giang)
