Nét đẹp trong trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Thái

Sắc màu thổ cẩm dân tộc Thái

Đã thành thông lệ, cứ mỗi dịp Tết đến Xuân về, chị Lữ Ánh Tuyết ở bản Bộng xã Thành Sơn lại chuẩn bị cho mình bộ trang phục truyền thống đẹp nhất để đi chơi xuân và đi chúc Tết họ hàng. Mặc dù xã hội phát triển, có nhiều loại trang phục hiện đại, đa dạng bày bán trên thị trường nhưng chị vẫn giữ được thói quen mặc trang phục truyền thống của dân tộc Thái mỗi dịp Tết hay lễ hội. Chị Tuyết cho hay: "Từ xưa, người Thái trong ngày Tết, ngày lễ hội có phong tục mặc trang phục truyền thống. Hầu hết chị em phụ nữ Thái ở huyện Anh Sơn đều giữ được thói quen mặc trang phục truyền thống của dân tộc trong những dịp đặc biệt như thế này”.

Chị em phụ nữ Thái ở huyện Anh Sơn đều giữ được thói quen mặc trang phục truyền thống của dân tộc trong những dịp lễ, Tết.

Theo bà Lương Thị Phài, một trong những người phụ nữ nhiều tuổi ở bản Cẩm Hoà xã Cẩm Sơn, trang phục truyền thống của những người phụ nữ Thái được dệt thủ công tuy đơn giản nhưng duyên dáng và thanh lịch, tôn lên vẻ đẹp chân chất của miền sơn cước. Với gam màu chủ đạo tươi sáng, rực rỡ, đường nét hoa văn đa dạng làm từ nguyên liệu tự nhiên là sợi tơ tằm và thổ cẩm đã tạo nên những bộ trang phục dân tộc giàu bản sắc.

Ở miền Tây tỉnh Nghệ An có hai nhóm người Thái là Thái dòng Tày Mường (Thái Trắng) và dòng Tày Thanh (Thái Đen). Riêng ở huyện Anh Sơn thì chủ yếu là Thái Đen. Trong một bộ trang phục truyền thống phụ nữ Thái ở Anh Sơn gồm: Áo cóm (xửa cóm); Váy (xính); Thắt lưng (xai énh); Khăn Piêu (khăn piêu); Xà cạp (hua xính) và các loại hoa tai, vòng cổ, vòng tay.  

Trong đó, áo cóm (xửa cóm), là chiếc áo cánh ngắn, bó sát thân người tạo dáng ôm chặt lấy thân, áo được may bằng nhiều loại vải, với nhiều màu sắc khác nhau như trắng, xanh, hồng… phía trước áo được trang trí hai hàng cúc hình con bướm hoặc hình hoa, có ý nghĩa nhân sinh tinh tế, tượng trưng cho sự kết hợp nam với nữ, sự hài hòa âm dương. Cùng với đó, chiếc khăn Piêu không chỉ có ấn tượng về màu sắc sặc sỡ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là vật trừ đuổi tà ma, bảo vệ linh hồn cho người đội khăn, là tiêu chuẩn để đánh giá tài năng, khéo léo và phẩm hạnh một người phụ nữ.

Đi kèm với áo cóm, khăn Piêu là váy (Xính), được tạo bởi hai mảnh vải thổ cẩm ghép lại thành hai phần gồm thân váy và chân váy. Thân váy là một tấm thổ cẩm nhuộm chàm đen, chân váy là một tấm thổ cẩm được trang trí hoa văn rất sặc sỡ. Thắt lưng (xai énh) tạo nên vẻ hoàn mỹ của trang phục dân tộc Thái, được làm bằng sợi không chỉ để thắt giữ chỗ cạp váy mà còn là điểm tạo dáng thắt đáy lưng ong của các bà, các chị.

Bà Lương Thị Hương bản Bộng xã Thành Sơn, một trong những người am hiểu về trang phục phụ nữ Thái chia sẻ: Người Thái rất tự hào về trang phục truyền thống của dân tộc mình, vì vậy bà con luôn gìn giữ, phát huy nét đẹp truyền thống đó. Qua bàn tay của người phụ nữ Thái, áo váy được kết hợp khéo léo, cân đối, toát lên tình cảm, suy nghĩ của con người về cuộc sống. Ở mỗi độ tuổi, người phụ nữ lại khéo léo kết hợp các màu sắc với nhau. Nếu là cô gái Thái đang tuổi hẹn hò, yêu đương thì luôn chọn thổ cẩm gam màu sáng, thêu những hoa văn uốn lượn, bay bổng, thơ mộng, cuốn hút. Còn với các thế hệ bà, mẹ lớn tuổi thì lấy gam màu trầm làm chủ đạo, đường nét rắn rỏi và có sự chiêm nghiệm về cuộc sống.

Những đôi tay giữ nghề

Ðiểm đặc của các trang phục thổ cẩm truyền thống dân tộc Thái là chúng được làm ra từ chính đôi bàn tay của những người phụ nữ đảm đang, khéo léo. Họ chịu thương chịu khó, làm tất cả các khâu từ trồng dâu nuôi tằm, bật bông, xe sợi, dệt vải và thêu thùa thành sản phẩm. Trước đây khắp các bản làng người Thái, khi đến đâu cũng cảm nhận âm điệu nhịp nhàng của tiếng thoi đưa và bắt gặp hình ảnh người phụ nữ chăm chỉ dệt vải bên khung cửi. Theo thời gian và sự phong phú của các sản phẩm may mặc thời kinh tế thị trường thì nghề dệt, thêu thổ cẩm trang phục Thái đã dần mai một. Khôi phục, giữ nghề và phát triển nghề, tạo ra sản phẩm mang tính hàng hóa đang là hướng đi của chị em phụ nữ Thái ở nhiều bản làng huyện Anh Sơn.

Khôi phục, giữ nghề và phát triển nghề, tạo ra sản phẩm mang tính hàng hóa đang là hướng đi của chị em phụ nữ Thái ở nhiều bản làng huyện Anh Sơn.

Bà Lương Thị Hảo, Chủ tịch hội LHPN xã Thành Sơn, cho hay: Hội LHPN xã Thành Sơn phối hợp với Hội LHPN huyện Anh Sơn và Trung tâm dạy nghề và xúc tiến việc làm, Hội LHPN tỉnh tổ chức 2 lớp đào tạo nghề cho hơn 60 chị em phụ nữ dân tộc Thái trong xã và thành lập CLB dệt thổ cẩm với hơn 30 thành viên. Ngoài mục đích khôi phục lại nghề truyền thống, dệt còn mang lại nguồn thu nhập cải thiện đời sống của chị em. Nhiều chị có thu nhập ổn định từ 500.000 - 1 triệu đồng/tháng.

Bà Ngô Thị Thu Hà, Phó trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Anh Sơn cho biết thêm: Để phát triển giá trị văn hóa từ trang phục của đồng bào dân tộc Thái trên địa bàn, ngoài mở các lớp tập huấn bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa liên quan đến nghề thủ công, nghệ thuật thêu hoa văn trang phục truyền thống của đồng bào người Thái, địa phương tổ chức mặc trang phục truyền thống tại các trường học, các cơ quan, đơn vị có đồng bào dân tộc Thái trong các ngày lễ, Tết, liên hoan văn hóa các dân tộc.

Hình ảnh người phụ nữ Thái mặc váy đen, áo cóm đã thướt tha, duyên dáng, lại kết hợp chiếc khăn Piêu đội đầu càng tôn thêm vẻ đẹp rực rỡ. Dù xã hội ngày một phát triển, giao thoa nhiều trang phục, nhưng trang phục váy áo truyền thống của phụ nữ Thái vẫn được chị em trưng diện trong các ngày lễ Tết, ngày hội của bản, làng, như một nét đẹp văn hóa riêng của dân tộc mình, góp phần gìn giữ nét đặc sắc trong đời sống của cộng đồng các dân tộc ở miền Tây xứ Nghệ.