Hải cảng Marseille 110 năm về trước, khi chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành lần đầu tiên đặt chân đến Pháp (Ảnh Tư liệu)

Vào những năm đầu của thế kỷ 20, dân tộc VN được ví như “một cổ 2 tròng”, dưới sự áp bức bóc lột của thực dân và phong kiến, nhân dân sống trong đau khổ lầm than. Điều đáng nói, vào thời điểm đó, nước Nam không thiếu những kẻ sỹ, không thiếu những anh hùng xả thân vì nghĩa nước, thế nhưng không ít sỹ phu yêu nước đứng lên rồi ngã xuống, không ít phong trào yêu nước vừa hình thành đã sớm thất bại. Điển hình có phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh, phong trào Đông Du của Phan Bội Châu, rồi sau này còn có các cuộc khởi nghĩa của Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Nguyễn Thái Học… Mỗi người đều mang trong mình một trái tim nóng, chảy dòng máu Lạc Hồng và luôn “nặng nợ với núi sông”, thế nhưng vì sao cách mạng VN vẫn mãi bế tắc, vẫn khủng hoảng không tìm thấy lối đi? 

Tại cảng Marseille này, cách đây 110 năm, vào tháng 7/1911, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành đã lần đầu tiên đặt chân đến Pháp khi đi tìm đường cứu nước.

Lịch sử thế giới đã chứng minh, bất cứ quốc gia dân tộc nào, ở vào mỗi thời khắc, giai đoạn lịch sử quan trọng nhất đều xuất hiện những anh hùng, những con người xuất chúng mang trên mình sứ mệnh cao cả. Những vĩ nhân của thời đại. Và Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh của Việt Nam thế kỷ 20 là một trong những minh chứng rõ nhất, hùng hồn nhất. Sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước ở một vùng quê giàu truyền thống cách mạng, lại sớm được tiếp xúc với các nhân sỹ yêu nước, sự thông tuệ cùng với nhãn quan hơn người đã đem lại cho Nguyễn Tất Thành một cách nhìn, một sự nhận định đầy biện chứng về tình hình đất nước ta lúc bấy giờ. Với một mục tiêu và mong muốn duy nhất là “tìm tự do cho đồng bào tôi, độc lập cho tổ quốc tôi”, dù mới 21 tuổi nhưng cách nghĩ, cách hành động của Nguyễn Tất Thành đã hoàn toàn khác với cách nghĩ, cách làm cách mạng của các vị tiền bối lúc bấy giờ.

Hải cảng cổ kính này từng là trung tâm kinh tế của Marseille cho tới giữa thế kỷ 19 nay trở thành địa chỉ du lịch của thành phố.

Người từng nói: “Tôi rất khâm phục lòng yêu nước của các vị cách mạng tiền bối, nhưng tôi không tán thành chủ trương cứu nước của các cụ”. Người nhìn thấy những hạn chế của các phong trào yêu nước lúc bấy giờ, như phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh, mong muốn dựa vào Pháp để cải cách thay đổi chế độ, theo Nguyễn Tất Thành đó là “khuynh hướng cải lương, kêu giặc rủ lòng thương”, còn với phong trào Đông Du của Phan Bội Châu, chủ trương “dựa vào Nhật để đánh Pháp”, Người cho rằng như vậy chẳng khác nào “đuổi hổ cửa trước, rước beo cửa sau”.

Cảnh nhộn nhịp, sầm uất tại cảng Vieux Port, thành phố cảng Marseille ngày nay.

Và thực tế cho thấy, cả 2 khuynh hướng cách mạng đó đều sớm thất bại, vì rõ ràng người Việt không nắm vận mệnh của mình mà chỉ dựa vào một lực lượng bên ngoài. Mang trong mình hoài bão lớn và một tầm nhìn vượt thời đại, Người cho rằng “muốn đánh hổ phải vào hang hổ”, “phải đem sức ta giải phóng cho ta”, muốn giải quyết tận gốc những vấn đề ở thuộc địa phải thâm nhập vào chính quốc, muốn đánh đuổi giặc Pháp phải hiểu rõ đất nước, con người và đời sống của nhân dân Pháp. Đó chính là bước ngoặt nhận thức về đấu tranh cách mạng, cũng chính là động lực thôi thúc Người với hai bàn tay trắng một mình rời Tổ quốc, trải qua nhiều công việc nặng nhọc kiếm sống để đến được châu Âu, châu Mỹ tìm chân lý cho “25 triệu đồng bào”.  

Phóng viên NTV tác nghiệp tại bến cảng cảng Marseille - nơi Nguyễn Tất Thành đặt chân tới đầu tiên khi đến Pháp.

Có tới tận Le Havre, Marseille, Paris, London… để cảm nhận những nơi Nguyễn Tất Thành đặt chân tới đầu tiên, chúng ta cũng không thể hình dung được hoàn cảnh khó khăn, khắc nghiệt như thế nào đối với một thanh niên tuổi đôi mươi. Chỉ có khát vọng to lớn, chí can trường cùng với một tình yêu nước, thương dân vô bờ bến mới thôi thúc Người bôn ba, hoạt động ở xứ người. Quan trọng hơn, vào thời điểm 110 năm về trước, cách nghĩ, cách làm của Người chỉ có thể gọi bằng hai từ “vĩ nhân”.

Nhóm làm phim "Hành trình theo chân Bác" của NTV tác nghiệp tại thành phố hải cảng Marseille.

Trải qua những năm tháng sống ở Pháp, Anh, Nga và một số quốc gia khác, tham gia nhiều tổ chức, hội nhóm và phong trào, sự hiểu biết về cách mạng thuộc địa đã giúp Người lý giải được những vấn đề còn thiếu khuyết, những bế tắc lâu nay của cách mạng Việt Nam. Khi bắt gặp luận cương của Lê Nin “về các vấn đề dân tộc và thuộc địa”, Người đã khóc, nhưng ”phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười”, bởi Người đã tìm ra “hình của nước” sau bao nhiêu năm bôn ba hải ngoại.

Bảo tàng lịch sử Sống Montreuil tại công viên Montreau, thành phố Montreuil (Pháp).

Trước sự khủng hoảng về đường lối, tổ chức dẫn đến các phong trào yêu nước liên tục thất bại, và dân tộc Việt Nam mãi chìm đắm trong đêm trường nô lệ, việc Nguyễn Ái Quốc từ nhận thức đi đến khẳng định: “Muốn giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp không có con đường nào khác ngoài cách mạng vô sản”, “Cách mạng muốn thành công phải dựa vào chính mình” chính là bước ngoặt lịch sử của dân tộc, nó chấm dứt sự khủng hoảng về đường lối, về tổ chức của Cách mạng Việt Nam, và cũng là khởi đầu cho một giai đoạn, một kỷ nguyên mới tiến bộ hơn của dân tộc. 

"Không gian Hồ Chí Minh" - nơi trưng bày nhiều hiện vật lịch sử về những năm tháng Bác hoạt động tại Pháp đầu thế kỷ 20.

“Tìm đường đi cho dân tộc theo đi” chính là đích đến của cuộc hành trình 30 năm của người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành. Từ cảng Nhà Rồng – Sài Gòn đến Pắc Pó – Cao Bằng, một cuộc hành trình đầy gian khổ nhưng vô cùng vinh quang, một cuộc hành trình không chỉ tìm ra ánh sáng cho dân tộc mà còn mang về cho Tổ quốc, cho nhân dân một vĩ nhân, một vị lãnh tụ kiệt xuất, linh hồn của cách mạng Việt Nam, là niềm tin, hạnh phúc, là thắng lợi của dân tộc ta trong suốt thế kỷ qua và cả chặng đường dài phía trước.

Nhóm làm phim "Hành trình theo chân Bác"  của NTV tác nghiệp tại Không gian Hồ Chí Minh.

Từ Làng Sen đến cảng Nhà Rồng, rồi từ cảng Nhà Rồng đến Pắc Pó, mỗi một chặng đường không chỉ là sự trưởng thành về nhận thức của một thanh niên yêu nước, mà nó còn thể hiện được khát vọng của triệu triệu trái tim yêu chuộng hòa bình, độc lập. Khát vọng đó được Nguyễn Tất Thành – Nguyễn Ái Quốc hiện thực hóa bằng trí tuệ, tình yêu nước nồng nàn, lòng thương dân sâu sắc cùng sự hy sinh cao cả. 

Thực hiện serier phóng sự về hoạt động của Bác Hồ trên đất Pháp của NTV tại  "Không gian Hồ Chí Minh" ở Bảo tàng Sống Montreuil.

Kỷ niệm 110 năm ngày Người ra đi tìm đường cứu nước, nhìn lại thành quả cách mạng Việt Nam trong suốt thế kỷ 20 và hiện thực sinh động của công cuộc đổi mới, phát triển đất nước ngày nay để thấy được tầm vóc, ý nghĩa lịch sử của ngày 5/6/1911 – mốc mở đầu cho một cuộc hành trình quyết định vận mệnh cả dân tộc.